Месяц: Октябрь 2021

Մի գիտնական, որ ապրում էր աշխարհի խնդիրներով մտահոգ, վճռել էր գտնել ուղիներ դրանք նվազեցնելու համար: Օրեր էր անցկացնում իր լաբորատորիայում` փնտրելով իրեն հուզող հարցերի պատասխանները:
Մի օր յոթամյա որդին ներխուժեց նրա սրբավայրը և որոշեց օգնել հորն աշխատել: Գիտնականը նյարդայնացած, որ իրեն ընդհատել են, խնդրեց տղային ուրիշ տեղ խաղալ: Տեսնելով, որ անհնար է նրան դուրս հրավիրել, հայրը մտածեց մի բանով շեղել որդու ուշադրությունը: Պատահաբար գտավ մի ամսագիր` աշխարհի քարտեզի պատկերով. այն է, ինչ անհրաժեշտ էր:
Մկրատով կտրտեց քարտեզը տարբեր մասերի և կպչուն ժապավենի հետ միասին հանձնեց որդուն` ասելով.
– Քանի որ սիրում ես գլուխկոտրուկներ, քեզ կտամ աշխարհը բոլորովին կոտրված, որ այն նորոգես առանց որևէ մեկի օգնության:
Հաշվարկեց, որ փոքրիկից կպահանջվի տասը օր` քարտեզն ի մի բերելու համար, սակայն այդպես չեղավ: Մի քանի ժամ անց նա լսեց երեխայի ձայնը, որ հանգիստ կանչում էր.
– Հայրի՜կ, հայրի՜կ, ամեն ինչ արեցի, ավարտեցի:
Սկզբում հայրը չհավատաց: Մտածեց, որ անհնար է նրա տարիքում վերստանալ ամբողջական մի քարտեզ, որը նախկինում երբեք չի տեսել: Կասկածամիտ, հայացքը բարձրացրեց գրառումներից այն վստահությամբ, որ կտեսնի երեխայի տարիքին համապատասխան աշխատանք. քարտեզն ավարտուն էր: Բոլոր կտորները տեղադրված էին իրենց համապատասխան տեղերում: Ինչպե՞ս էր հնարավոր: Ինչպե՞ս էր երեխան կարողացել: Զարմանքով հարցրեց որդուն.
– Որդյա՛կս, դու չգիտեիր ինչպիսի՞ն է աշխարհը, ինչպե՞ս ես արել:
– Հայրի՛կ, պատասխանեց որդին,- Ես չգիտեի, թե ինչպիսին է աշխարհը, բայց երբ դու հանեցիր ամսագրից քարտեզը, այն կտրտելու համար, տեսա, որ մյուս կողմում մարդ է պատկերված: Այնպես որ, շրջեցի կտորներն ու սկսեցի «հավաքել» այդ մարդուն, որ, այո´, գիտեի թե ինչպիսին էր:
– Երբ ես վերականգնեցի մարդուն, շրջեցի թուղթը և տեսա, որ վերականգնել եմ աշխարհը:

Առաջադրանքներ

1․ Առանձնացրու այն միտքը, որը քո կարծիքով իր մեջ ներառում է ստեղծագործության հիմնական գաղափարը։ Հիմնավորիր ընտրությունդ։

– Որդյա՛կս, դու չգիտեիր ինչպիսի՞ն է աշխարհը, ինչպե՞ս ես արել:
– Հայրի՛կ, պատասխանեց որդին,- Ես չգիտեի, թե ինչպիսին է աշխարհը, բայց երբ դու հանեցիր ամսագրից քարտեզը, այն կտրտելու համար, տեսա, որ մյուս կողմում մարդ է պատկերված: Այնպես որ, շրջեցի կտորներն ու սկսեցի «հավաքել» այդ մարդուն, որ, այո´, գիտեի թե ինչպիսին էր:
– Երբ ես վերականգնեցի մարդուն, շրջեցի թուղթը և տեսա, որ վերականգնել եմ աշխարհը:

2․ Ընտրիր ճիշտ պատասխանը․ստեղծագործության գաղափարը հետևյալն է․

• Աշխարհը նման է թղթին․ այն կարելի է մասերի բաժանել։
• Քարտեզն ու մարդը նման են իրար․ երկուսին էլ կարելի է «պատառոտել»
• Ճանաչիր մարդուն, կճանաչես նաև աշխարհը։

1. Որո՞նք են ՀՀ մակերև յթի գլխավոր առանձնահատկ թյ նները: Ի՞նչ լեռնագրական մարզերի է բաժանվ մ ՀՀ-ն:
   
   ՀՀ մակերևույթի գլխավոր առանձնահատկություններն այն են, որ Հայաստանը գտնվում է ավելի բարձր դիրքում ի տարբերություն իր հարևան պետությունների։
   
2. Ուրվագծային քարտեզի վրա մակագրե՛ք Հյուսիսային և Հարավային
   լեռնագրական մարզերի նշանավոր լեռնաշղթաների գագաթների անունները:
   
   

1. Որո՞նք են Հյուսիսային և Հարավային լեռնագրական մարզերի նշանավոր ﬕջլեռնային գոգավորությունները:
   
   Հյուսիսային ծալքաբեկորավոր լեռնաշղթաների և միջլեռնային գոգավորությունների մարզը ներառում է Փոքր Կովկասի ծալքաբեկորավոր լեռնային համակարգի լեռնաշղթաներն ու միջլեռնային գոգավորությունները։ Փոքր Կովկասի հյուսիսային լեռնաշղթաները բաղկացած են արտաքին և ներքին շարերից։
   
2. Հաﬔմատե՛ք Հյուսիսային և Հարավային ծալքաբեկորավոր լեռնաշղթաները: Ի՞նչ ընդհանրություններ տարբերություններ ունեն դրանք:
   
3. Թվարկե՛ք և ուրվագծային քարտեզի վրա ցո՛ւյց տվեք Հյուսիսային և Հարավային լեռնագրական մարզերի գլխավոր լեռնանցքները։
   
   Պուշկինի լեռնանցք, Զաջուռի լեռնանցք, Փափագի լեռնանցք, Սիսիանի լեռնանցք և Ուրատանի լեռնանցք։
   
4. Ինչպիսի՞ ռելիեֆի ձևեր են տարածված հրաբխային լեռնավահանների և սարավանդների մարզում:
   
   Հրաբխային լեռնավահանների և սարվանդների մարզը զբաղեցնում է Հայկական հրաբխային բարձրավանդակի կենտրոնական մասի արևելյան հատվածը։ 
   
5. Ուրվագծային քարտեզի վրա նշե՛ք մարզի հրաբխային խոշոր լեռնավահաններն սարավանդները:
6. Ուշադիր զննե՛ք ՀՀ ֆիզիկական քարտեզը: Ինչո՞ւ ծալքաբեկորավոր շրջաններում մակերևույթն ավելի ուժեղ է մասնատված, քան հրաբխայինում:
   
   Հրաբխային լեռնավահանների և սարվանդների մարզը զբաղեցնում է Հայկական հրաբխային բարձրավանդակի կենտրոնական մասի արևելյան հատվածը։
   
7. Ի՞նչ գործոններ են ազդել Արարատյան դաշտի մակերևույթի ձևավորման վրա:

Վարժ. 170
ա)5/x>0
5x>0
x>0
(0;+oo)

բ)-3/x<0
-3x<0
-x<0
x>0
(0;+oo)

գ)1/x-1<0
1(x-1)<0
x-1<0
x<1
(-oo;1)

դ)1/2x+1>0
1(2x+1)>0
2x+1>0
2x>-1
x>-1/2
(-1/2;+oo)

Վարժ. 171
ա)համարժեք են
բ)համարժեք չեն
գ)համարժեք են

Վարժ. 173
ա)x-1/x-1>0
x-1=0
x-2=0
x=1
x=2
(-oo;1)U(2;+oo)

բ)x-4/x-2<0
x-4=0
x-2=0
x=4
x=2
(2;4)

գ)x+3/x-5<0
x+3=0
x-5=0
x=-3
x=5
(-3;5)

դ)x-7/x+8>0
x-7=0
x+8=0
x=7
x=-8
(-8;+oo)U(7;+oo)

Վարժ. 174
ա)x-6/2-x>0
x-6=0
2-x=0
x=6
-x=-2
x=2
XЭ(2;6)

բ)4-x/x-9<0
4-x=0
x-9=0
-x=-4
x=4
x-9=0
x=9
XЭ(+oo;4)U(9;+oo)

Վարժ 175
ա)2x+3/x-4<0
2x+3=0
2x-3
x=-1.5
x-4=0
x=4
XЭ(-1.5;4)

բ)7+x=0
7+x=0
x=-7
4x-3=0
4x=3
x=3/4
x=0.75
XЭ(-7;0.75)

գ)12x-6/5x-4<0
12x-6=0
12x=6
x=0.5
5x-4=0
5x=4
x=0,8
XЭ(+oo;0.5)U(0,8;+oo)

դ)7x-1/2x+5>0
7x-1=0
7x=1
x=0.14
2x+5=0
2x=-5
x=-2.5
XЭ(-2.5;+oo)U(0,14;+oo)

Փորձություն (hնդկական հեքիաթ)
Դհավալմուքհը երկու ընկեր ուներ, որոնց անչափ սիրում էր և ամեն օր այցելում նրանց։ Առաջին ընկերը շատ հարուստ էր։ Ամեն անգամ, երթ Դհավալմուքհը այցելում էր նրան, նստում էին համեղ խորտիկներով ու քաղցրավենիքով ծանրաբեռնված ճոխ սեղանի շուրջ և ուրախ զրուցում։ Երկրորդ ընկերը աղքատ էր։
Նա շատ բան չուներ հյուրասիրելու, բայց միշտ ուրախությամբ էր ընդունում Դհավալմուքհին և նրա հետ կիսում իր վշտերն ու ուրախությունները։
Ընկերների հետ ունեցած այդ մտերմությունը վերջապես շարժեց Դհավալմուքհի կնոջ հետաքրքրությունը։ Նա շատ էր ցանկանում իմանալ, թե ովքեր են նրանք, և խնդրեց ամուսնուն՝ ծանոթացնել նրանց հետ։
Եվ ահա մի օր Դհավալմուքհը կնոջն իր հետ տարավ ընկերների մոտ։
— Օ՜, բարով, բարով եկաք,— ողջունեց նրանց աոաջին ընկերը։— Համեցեք, խնդրեմ։
Եվ հյուրասիրեց նրանց ընտիր թեյով ու համեղ նախաճաշով։ Ընկերոջ
հյուրասիրությունը մեծ տպավորություն թողեց Դհավալմուքհի կնոջ վրա։
Հաջորդ օրը նրանք այցելեցին երկրորդ ընկերոջը։ Նա գրկաբաց ընդունեց հյուրերին ու թեև ոչ խմելու, ոչ էլ ուտելու բան ուներ նրանց առաջարկելու, բայց շատ լավ ժամանակ անցկացրին։
Երբ տուն էին վերադառնում, Դհավալմուքհի կինը միայն առաջին ընկերոջն էր գովաբանում։ Բայց ամուսինն ասաց.
— Նա լավ ընկեր է, կասկած չկա, բայց մյուսն ավելի լավն է։
— Ի՞նչ, նա նույնիսկ մի բաժակ ջուր չառաջարկեց մեզ,— զարմացած ասաց կինը։
— Դրանով չեն դատում ընկերոջը,— ասաց Դհավալմուքհը։— Ինձ թվում է, որ
երկրորդ ընկերոջս զգացմունքներն ավելի անկեղծ են։
— Իսկ ես էդ կարծիքին չեմ,— համառեց կինը։— Համոզված եմ, որ քո առաջին
ընկերը քեզ ավելի է սիրում, քան երկրորդը։
Դհավալմուքհը որոշ ժամանակ լուռ մնաց, ապա ասաց.
— Եթե դու իրոք ուզում ես պարզել ճշմարտությունը, արի փորձենք նրանց։
Եվ նա ասաց կնոջը, թե ինչպես պետք է փորձեին նրանց։
Հաջորդ օրը, ինչպես որոշել էին, Դհավալմուքհի կինը գնաց առաջին ընկերոջ մոտ ու տխուր պատմեց, որ թագավորը շատ բարկացած է ամուսնու վրա։ Չգիտեն՝ ինչ անեն։
Ընկերը ուսերը վեր քաշեց ու ասաց.
— Շատ եմ ցավում, բայց ոչնչով օգնել չեմ կարող։ Ո՞վ կհամարձակվի թագավորին դեմ գնալ։
Կինը հուսահատ դեմք ընդունեց ու գնաց երկրորդ ընկերոջ մոտ, որը, լսելով նրան, անմիջապես վերցրեց թուրն ու վահանը և, հավատացնելով, որ ամեն ինչ կանի նրա ամուսնուն պաշտպանելու համար, գնաց պալատ։
Բայց ճանապարհին Դհավալմուքհը հանդիպեց նրան ու ասաց.
— Սիրելի ընկեր, մի՛ անհանգստանա, թագավորը ներեց ինձ։ Տուն գնանք։
Այսպիսով, Դհավալմուքհի կինը համոզվեց, որ երկրորդ ընկերն իրոք ճշմարիտ ընկեր է, որովհետև պատրաստ էր կռվելու հանուն ընկերոջ, նույնիսկ սեփական կյանքը վտանգի ենթարկելով։
Առաջադրանքներ
Ա) Հեքիաթում արտահայտված գաղափարն այն է, որ․

• ընկերոջը հյուրասիրելը կարևոր է
• միայն լավ ժամանակ անցկացնելով լավ ընկերներ չեն լինում
• ընկերոջը փորձելը լավ բան չէ
• կինը ամուսնու ամենաիմաստուն ընկերն է
•  լավ ընկերը միշտ պատրաստ է օգնելու ընկերոջը

• լավ ընկեր լինել չի նշանակում իր մասին չմտածել։
  
  Բ) Համաձայնե՛ք կամ մի՛ համաձայնեք ներկայացված մտքերի հետ՝ Ձեր պատասխանը։
  հիմնավորելով հեքիաթից դուրս գրված համապատասխան հատվածներով և Ձեր
  վերլուծությամբ։
• Դհավալմուքհը նախօրոք գիտեր, որ առաջին ընկերը լավ ընկեր չէ, բայց անչափ սիրում էր նրան։
  
  Ոչ նա բոլոր ընկերներին հավասար էր սիրում, բայց միևնույնն է գիտեր որ երկրորդ ընկերը ավելիին է պատրաստ իր համար։
  
  
• Դհավալմուքհը ամեն օր օգտվում էր հարուստ ընկերոջ ճոխ սեղանից, իմանալով, որ նա այնքան էլ անկեղծ չէ։
  
  Ոչ նա չէր օգտվում հարուստ ընկերոջ ճոխ սեղանից, նա անկեղծ ընկերություն էր անում նրա հետ։
  
  
• Կինն ասում էր, որ աղքատ ընկերը կարող էր ինչ-որ բանով հյուրասիրել, բայց չարեց դա, և դա նշանակում է, որ այնքան էլ լավ ընկեր չէ։
  
  Այո կինը այդպես էր կարծում, բայց Դհավալմունքը ավելի լավ էր ճանաչում իր ընկերներին։
  
• Կինը այնքան էլ չէր վստահում ամուսնու ողջամտությանը։
  
  Այո այդպես է, բայց ամուսինը վերջում ապացուցում է իր ճշտությունը։
  
• Դհավալմուքհը այնքան էլ անկեղծ չէր աղքատ ընկերոջ հետ․ նա նրան չասաց փորձության մասին։
  
  Այո նա անկեղծ չէր, բայց դա նրա համար էր որ ընկերությունը շարունակվի։

154․
բ․ x<2 x-2<0
x-2<0 Համարժեք են

գ․ x>1 x-1>0
x-1>0 Ճիշտ է

դ․ x<1 x-1<0
x-1<0 Ճիշտ է

155 ա․ X€(-oo;5)
x<5 Ճիշտ է

բ․ x-5>0 չի լուծվում

156.
ա․ սխալ է

բ․ x+2>0
x>-2 Ճիշտ է

157․
ա․ ճիշտ է
բ․ սխալ է

163․
ա․ (x-1)(x-3)(x-5)>0
(x-1)(x-3)(x-5)=0
[x-1=0 [x=1
[x-3=0 => [x=3
[x-5=0 [x=5
X€(1;3)U(5;+oo)

բ․ (x-1)(x-2)(x-4)<0
(x-1)(x-2)(x-4)=0
[x-1=0 [x=1
[x-2=0 => [x=2
[x-4=0 [x=4
X€(-oo;1)U(2;4)

գ․ (x+1)(x-1)(x-2)>0
(x+1)(x-1)(x-2)=0
[x+1=0 [x=-1
[x-1=0 => [x=1
[x-2=0 [x=2
X€(-oo;-1)U(-1;1)U(2;+oo)

դ․ (x+2)(x+1)(x-3)<0
(x+1)(x-1)(x-2)=0
[x+2=0 [x=-2
[x+1=0 => [x=-1
[x-3=0 [x=3
X€(-oo;2)U(-1;3)

165.

ա․ (2-x)(x+3)(x-7)<0
(2-x)(x+3)(x-7)=0
[2-x=0 [x=-2
[x+3=0 => [x=-3
[x-7=0 [x=7
X€(-3;2)U(7;+oo)

բ. (x-1)(x-2)(x-4)<0
(x-1)(x-2)(x-4)=0
[x-1=0 [x=1
[x-2=0 => [x=2
[x-4=0 [x=4
X€(4;+oo)