Рубрика: Աշխարհագրություն 9

ՀՀ հանքարդյունաբերությամբ զբաղվում, որն շատ կարևոր է ՀՀ — ի զարգացման համար: Հ.Հ-ում զարգացած է նաև ձկնարդյունաբերությունը: Քանի որ Հայաստանը լեռնային երկիր է, այդ պատճառով զարգացած է հանքարդյունաբերությամբ:

Բնօգտագործում է կոչվում բնական ռեսուրսների և բնական պայմանների օգտագործումը մարդու կողմից: Բնօգտագործումը երկու տեսակի է՝ ոչ ռացիոնալ և ռացիոնալ: Ոչ ռացիոնալ է, եթե բնական ռեսուրսը և դրա օգտակար հատկությունները օգտագործվում են կիսատ, և վնաս է հասցվում միջավայրին: Հանքարդյունաբերությունը հիմնականում վատ է ազդում շրջակա միջավայրի վրա: Գոյանում են պոչամբարներ, մթնոլորտի աղտոտում, անտառների հատում, մարդու առողջության վնաս:

ՀՀ-ի բնական ռեսուրսները հիմնականում բաղկացած են գունավոր մետաղներից, որը հնարավորություն է տալիս զարգացնելու գունավոր մետալոգիան: ՀՀ-ում կան բնական ռեսուրսներ օրինակ՝ ածուխ, ոսկի, երկաթ, մոլիբդեն, ցինկ, արծաթ, կապար: Հայաստանում կան շատ հանքավայրեր, սակայն նրանցից ոչ բոլորն են 100%-ով նպաստում Հայաստանի զագացմանը: Հայաստանը նաև հարուստ է քաղցրահամ ջրերի պաշարով: Հայաստանում գտնվող ամենամեծ լիճը` Սևանը տարածաշրջանում իր մեծությամբ երրորդ լիճն է և զբաղեցնում է 1230 կմ2 տարածք: Հայաստանը հարուստ է նաև հանքային ջրերով, որը նույնպես տնտեսության մեջ ունի իր տեղը:
Ռեսուրսները ՀՀ-ում թողնում են ոչ դրական հետևանքներ:

1. Բնութագրե՛ք արդյունաբերության նորագույն ճյուղերը, գնահատե՛ք դրանց դերը և տեղը համաշխարհային տնտեսության ﬔջ:

Վերջին տասնամյակների ընթացքում համաշխարհային արդյունաբերության կառուցվածքում արագորեն մեծանում է նորագույն ճյուղերի բա ժինը: Դրանք այն ճյուղերն են, որոնց զարգացումը հենվում է նախ և առաջ գիտատեխնիկական առաջընթացի և կրթություն–գիտություն-արտադրություն կապերի հաստատման ու զարգացման, դրանց սերտաճման վրա:

2. Որո՞նք են նորագույն ճյուղերի զարգացման նախադրյալները ՀՀ-ում:

Հայաստանի Հանրապետությունում առկա են բոլոր նախադրյալները նշված ոչ նյութատար և ոչ էներգատար, բայց գիտատար և որակյալ աշ խատանք պահանջող ճյուղերի զարգացման համար։ Երևանում, Գյումրի ում, Վանաձորում և մի շարք այլ քաղաքներում բուհերի, գիտական կենտ րոնների և որակյալ կադրերի առկայությունը բարենպաստ պայմաններ է ստեղծում նշված ճյուղերի զարգացման համար:

2. Ինչո՞ւ են ՀՀ-ում տեղեկատվական տեխնոլոգիաները համարվում գերակա
ուղղություն, որո՞նք են նրա գործունեության հիﬓական ուղղությունները:

Հայաստանի տեղեկատվական և հաղորդակցական տեխնոլոգիաների
(ՏՀՏ) ընկերթյնների հիﬓական ուղղություններն են` ներկառուցված
ծրագրային ապահովման մշակումը և կիսահաղորդիչների նախագծումը,
ծրագրային ապահովման պատվերների և արտապատվերների
իրականացումը, ֆինանսական ծրագրերի մշակումը, մուլտիﬔդիա
նախագծումը, ինտերնետային ծրագրավորումը, վեբ ծրագրավորումը,
տեղեկատվական համակարգերի մշակուﬓերը և այլն:

1. Ուրվագծային քարտեզի վրա նշե՛ք բնական շինանյութերի խոշոր հանքավայրերը և արտադրության կենտրոնները:
2. Ներկայացնել արդյունաբերության նորագույն ճյուղերի զարգացման հեռանկարները ՀՀ-ում։
   Տվյալ ճյուղը պետք է զարգացնել նախևառաջ հողերի ճիշտ մշակմամբ: Իսկ հետո՝ բուսակերության մակարդակի բարձրացմամբ: Այդպես և՛ կզարգանա ճյուղը, և՛ կլինենք ավելի առողջ ու մարդկային:

• Ի՞նչ դեր ունի Հայաստանի Հանրապետության քիմիական արդյունաբերությունը տնտեսության մեջ։
  
  Խորհրդային տարիներին ﬔր հանրապետության քիմիական արդյունաբերությունը բարդ համալիր էր: Այն ընդգրկում էր տասնյակ ձեռնարկություններ, որոնք թողարկում էին ﬕ քանի տասնյակ արտադրանք` սինթետիկ կաուչուկից և խեժերից, քիմիական պարարտանյութերից, ծծմբաթթվից, ավտոդողերից քիﬕական մանրաթելերից մինչև արհեստական ներկերն լաքերը, փոքրածավալ քիﬕական ռեակտիﬖերը և կենցաղային իրերը:
  
• Նշել Հայաստանի Հանրապետության քիմիական արդյունաբերության զարգացման նախադրյալները։
  
  Բարձրորակ կրաքարի (տրավերտին) խոշոր պաշարների առկայությունը (Արարատի և այլ հանքավայրեր),
  էլեկտրակայանների Սևան–Հրազդան կասկադի կառուցումը և սկզբնական շրջանում էժան էլեկտրաէներգիայի առկայությունը,
  պղնձաձուլության ընթացքում անջատվող ծծմբային գազերն ու առաջացող թափոնները,
  քիﬕական արտադրանքի ﬔծ պահանջարկը նախկին ԽՍՀՄ-ի տարածքում, 
  բնական գազի ներմուծումը, որը ﬔծապես նպաստեց քիﬕական արդյունաբերության հումքային բազայի ընդլայնմանը,
  բարձրորակ քիﬕկոս կադրերի առկայությունը:
  
• Թվային քարտեզի վրա նշել Հայաստանի Հանրապետության քիմիական գործարանները և դրանցում թողարկվող արտադրատեսակները։
  
  Երևանի «Նաիրիտ» գործարան — բնական գազի հիմքի վրա սինթետիկ կաուչուկի և այլ քիﬕականﬕացությունների արտադրություն:
  Վանաձոր — ազոտային պարարտանյութերի և ազոտական այլ ﬕացությունների  արտադրություն:
  Ալավերդի — գունավոր ﬔտալուրգիայի արտադրական թափոնների օգտագործման (ուտիլացման) համալիր:
  Երևան — քիﬕական կենցաղային իրերի արտադրություն:
  Երևան,Վաղարշապատ — պոլիﬔրային նյութերի ու պլաստմասսաների
  արտադրություն:
  Վանաձոր — սինթետիկ կորունդի ու սինթետիկ թելերի արտադրություն:
  Երևան,Եղվարդ — ավտոդողերի և ռետինատեխնիկական իրերի արտադրություն:
  
• Ներկայացնել քիմաիական արդյունաբերության գործարանների կողմից առաջացող էկոլոգիական հիմնախնդիրները։

ՀՀ-ի քիﬕական արդյունաբերությունը, չունի ցրված տեղաբաշխում: Ընդհակառակը բնորոշ է արտադրության տեղաբաշխումը փոքրաթիվ կենտրոններում: ՀՀ-ի քիմիական արդյունաբերությունը, գրեթե ամբողջությամբ տեղաբաշխված է ` Երևանում, Վանաձորում և Ալավերդիում: Մեր փոքր տարածքի համար կենսական նշանակություննի այն, որ քիﬕական գործարաններն արտադրությունները լինեն էկոլոգիապես անﬖաս, չաղտոտեն շրջապատի օդը,ջուրը, հողը, չﬖասեն բուսականությունն ու կենդանական աշխարհը

1. Հայաստանի տնտեսության ﬔջ ի՞նչ տեղ է գրավել ﬔքենաշինությունը:

Մեքենաշինությնա նշանակությունը երկրի տնտեսական կյանքում շատ մեծ է: Չկա մարդու գործունեության մի բնագավառ, որտեղ չկիրառվի մեքենաշինության այս կամ այն ենթաճյուղի թողարկված արտադրանքը: Գլխավորապես մեքենաշինության շնորհիվ է, որ կատարվում են տնտեսության տեխնիկական վերազինում, արտադրության ավտոմատացում ու կոմպյուտերացում:

Եթե երկրիրը ունի զարգացած մեքենաշինություն, ապա այդ երկրի տնտեսական զարգացման մակարդակը բավականին բարձր է։

• Բնութագրե՛ք և գնահատե՛ք ﬔր երկրում ﬔքենաշինության զարգացման պայմանները:
  
• Մինչ խորհրդային Հայաստանում ﬔքենաշինության ճյուղն ըստ էությանբացակայում էր: Խորհրդային տարիներին այն դարձավ արդյունաբերությանառաջատար և աﬔնաարագ զարգացող ճյուղը: Այն առաջին տեղն էրգրավում բոլոր հիﬓական տնտեսական ցուցանիշներով: 
  

• Թվարկե՛ք ՀՀ ﬔքենաշինության գլխավոր ճյուղերը և արտադրությունները:
  
  ՀՀ ﬔքենաշինության գլխավոր ճյուղերն են ՝
  էլեկտրատեխնիկական արդյունաբերությունը,
  սարքաշինությունը, ավտոմատացման ﬕջոցների և կառավարման համակարգերի արտադրությունը,
  ռադիոէլեկտրոնային արդյունաբերությունը,
  հաստոցաշինական- գործաշինական արդյունաբերությունը
  
• Վերլծե՛ք,թե  ՀՀ-ում ինչպիսի՞փոխադարձ կապեր կան մեքենաշինության և մետաղաձուլության միջև:
• Բնութագրե՛ք ճյուղի վիճակը և արդի հիﬓախնդիրները շուկայական
  տնտեսության զարգացման պայմաններում:
  
  Ներկայումս շուկայական տնտեսության զարգացման, ﬔքենաշինական ձեռնարկությոունների սեփականաշնորհման և ապապետականացման պայմաններում դրանց ﬕ մասը չի գործում, իսկ ﬕ մասն էլ աշխատում է փոքր հզորությամբ: Դրա գլխավոր պատճառը սպառման շուկայի բացակայությունն է և այլ երկրներում գտնվող ձեռնարկություների հետ արտադրական կապերի խզումը:

1. Հայաստանում արդյունաբերությունը ե՞րբ է սկսել ձևավորվել որպես առանձին ճյուղ և ինչպիսի՞ զարգացում է ունեցել խորհրդային տարիներին:

Մինչև անկախացումը Հայաստանի արդյունաբերությունը ավելին էր, քան բոլոր ճյուղերը միասին վերցրած: Արդյունաբերությունը խորհրդային տարիներին ձևավորվեց, որպես Հայաստանի տնտեսության առաջատար ճյուղ: Մինջև 1988թ․ Սպիտակի երկարաշարժն այն 600 անգամ արտադրանք էր թողարկում, քան 1920թ․ վերջին։ Խորհրդային Միության հանրապետութուններից Հայաստանն արդյունաբերության զարգացման տեմպերով 1 — ին տեղն էր։

2. Թվարկե՛ք և գնահատե՛ք այն գործոնները, որոնց ազդեցությամբ արդյունաբերությունը դարձավ Հայաստանի տնտեսության առաջատար ճյուղ:

Մինջև 1988թ․ Սպիտակի երկարաշարժն այն 600 անգամ արտադրանք էր թողարկում, քան 1920թ․ վերջին։ Խորհրդային Միության հանրապետութուններից Հայաստանն արդյունաբերության զարգացման տեմպերով I տեղն էր։

1913թ․ արդյունաբերության ձեռնարկություններ կայն՝ Երևանը, Ալավերդին, Մեղրին, Գյումրին, Արտաշատը, Կապանը, Գավառը և Դիլիջանը։

3. Որո՞նք են արդյունաբերությունը բնութագրող հիﬓական վիճակագրական
ցուցանիշները: Թվարկե՛ք այդ ցուցանիշներով արդյունաբերության
առաջատար ճյուղերը:

Արդյունաբերության հիմնական ցուցանիշների՝ համախառն արտադրանքի ծավալի և աշխատողների թվի կայուն աճի շնորհիվ Հայաստաննի արդյունաբերության ճուղային կառուցվածքում առաջադիր դիրք գրավեց մեքենաշինությունը, թեթև սննդի և քիմիական արդյունաբերության ճյուղերը։

4. Ինչպիսի՞ փոխազդեցություններ, քանակական-որակական կորուստներ ունեցավ արդյունաբերությունն անկախության առաջին տարիներին և ի՞նչ
պատճառով:

ՀՀ անկախության առաջին տարիներին սկսված տնտեսական խոր ճգնաժամը վնաս հասցրեց արդյունաբերությանը։ Արդյունաբերական գործարանները մեծ մասը փակվեց, մասնատվեց, իսկ փոքր մասը մինչև հիմա աշխատում է։

Մարդկանց կողմից բնության անխնա և անխիղճ օգտագործման առաջին պատասխան ազդակները նկատվել են դեռևս 1980-ական թթ․-ին (օզոնի շերտի բարակում, ջերմային ալիքների տեղաշարժ, փոթորիկների ակտիվացում, սառույցների հալման արագացում, քաղցրահամ ջրերի պակաս և այլն)։ Ներկայումս տնտեսական աճն ուղեկցվում է սահմանափակ բնական ռեսուրսների անխնա օգտագործմամբ, և որպես արդյունք՝ բնական աղետի ռիսկի աճով։ Տնտեսագետներն իրականում ի վիճակի չեն ճիշտ գնահատել բնությանը հասցված վնասները։ Ուստի բնությունը արժևորելու համար մենք պետք է փոքր-ինչ հեռանանք տնտեսագիտությունից։

Շատ հին հավատք կա, որ շրջակա միջավայրի պահպանության հիմնախնդիրները հնարավոր է լուծել նախապես անհրաժեշտ տնտեսական միջոցներ կուտակելուց հետո միայն։ Այսինքն՝ բավարար ֆինանսական միջոցների առկայության դեպքում միայն մենք կարող ենք մեզ թույլ տալ փրկել բնությունը։ Այսպիսի մտածելակերպը երբեք ճիշտ չի եղել և այն պետք է ընդմիշտ մերժվի, եթե մեզ լրջորեն հետաքրքրում է Երկիր մոլորակի վրա բարգավաճող մարդկություն ունենալու նախապայմանով տնտեսական զարգացումը։ Ճշմարտությունն այն է, որ հասարակությունը շնորհակալ պետք է լինի բնությանը, որ դեռևս չկան շատ վտանգավոր կլիմայական փոփոխություններ։ Ընդ որում՝ աղքատ երկրներում ապրող հասարակությունը պատասխանատվություն է կրում ավելի քիչ արտանետումների համար։ Սակայն ինչպես հայտնի է, տնտեսական աճից ամենաքիչն օգտվում են աղքատ երկրները։ Անարդարությունը սրվում է, երբ հարստության կուտակման գործընթացը տեղի է ունենում հարուստ երկրների կողմից բնությունից անխնա «սուբսիդավորման» շնորհիվ, իսկ այդպիսի «սուբսիդիաների» համար վճարում են ուրիշները՝ հատկապես ամենաաղքատ երկրները։

Ձեռնարկատիրական գործունեության խթանման և արտադրողականության աճի համար ազատ շուկայական տնտեսությունը պետք է գործի կայուն տնտեսական համակարգում։ Բայց գլոբալ ռիսկերը չափազանց բարձր են, այդ կայունությունն ապահովելու համար։ Ավելին՝ համաշխարհային կայուն զարգացմանն անցնելու առավելությունները շատ հաճախ անտեսվում են գրեթե բոլոր պետությունների կողմից։ Բայց հաջողության հասնելու համար պետք է սահմանել տնտեսության զարգացման որոշակի սահմանափակումներ․ համաշխարհային տնտեսության կայուն զարգացումը դիտարկելով սոցիալ-տնտեսական և շրջակա միջավայրի պահպանության հիմնախնդիրների լուծման համատեքստում։ Սա տնտեսական աճը խոչընդոտող պայման չէ, այլ ավելի նորարարական, «առողջ», բարգավաճող տնտեսություն ունենալու նախապայման։ Անկայուն կլիմայական պայմանները, եղանակային էքստրեմալ դրսևորումները, ապագայում ջրի սակավության հիմնախնդիրները Համաշխարհային տնտեսական ֆորումի կողմից դիտարկվում են բիզնեսի համար առաջնային ռիսկերի ցանկում։ Հետևաբար՝ և՛ կառավարության, և՛ բիզնեսի առջև դժվարին խնդիր է դրվում տնտեսական աճը հավասարակշռել էկոլոգիական կայուն զարգացման հետ։ Յուրաքանչյուրը պետք է գիտակցի, որ հնարավոր չէ մարդկության համար կառուցել կայուն, բարգավաճող և արդար ապագա քանդված և ավերված մոլորակի վրա, հատկապես երբ կանխատեսվում է, որ առաջիկա երեք տասնամյակների ընթացքում երկրի բնակչությունը հասնելու է 10 միլիարդի։

Տնտեսական առումով ՀՀ-ի բնաշխարհը և բնական պաշարները՝ ընդերքը, հողը, ջու­րը, օդը, բուսական, կենդանական և այլն, նրա ժողովրդի հարստությունն ու սեփականությունն են, ընդ որում՝ ոչ միայն ներկայիս ՀՀ քաղաքացիների, այլև նրանց սե­րունդների, որոնք հնարավոր է՝ նոր մոտեցումներ որդեգրեն իրենց սեփականությունը տնօրինելու հար­ցում։ Ուստի բնությանը և բնական պաշարներին վերաբերող յուրաքանչյուր հարցում անհրաժեշտ է ելնել այն կանխավարկածից, որ «շրջակա միջավայրը մենք ոչ թե նվեր ենք ստացել մեր ծնող­նե­րից, այլ պարտքով վերցրել ենք մեր զավակներից»։ Ուստի բնական պաշարների օգ­տագործման հարցում հարկավոր է առաջնորդվել գալիք սերունդներին պատկանող սե­փա­կա­նությունը չյուրացնելու, այն օգտագործումից նրանց համար ապագայի լավ պայմաններ ստեղ­ծելու սկզբունքներով։

1. Նկարագրել ամբողջ աշխարհում հայերի թիվը և ինչպե՞ս է այն տեղաբաշխված։
   
   Աշխարհում հայեր թիվը գնահատվում է մոտ 10 միլիոն մարդ, որից ավելի քան 7 մլն ապրում է ՀՀի սահմաններից դուրս

Ռուսաստան – 2 մլն-ից ավելի

ԱՄՆ – 1.2 մլն

Ֆրանսիա – 0.5 մլն

Վրաստան – 0.4 մլն

Հայաստան մոտ 3 մլն

• Թվարկել և ուրվագծային քարտեզի վրա նշել այն պետությունները, որոնք իրենց բնակչության թվաքանակով համեմատելի են ՀՀ-ի հետ։
  
  Նորվեգիա
• Ալբանիա
• Ուրուգվայ
• Նոր Զելանդիա
• Լիտվա
• Մոնղոլիա
  

• Դիագրամի օգնությամբ նշե՜ք այն ժամանակաշրջանները, երբ բնակճության թիվը նվազել է։ Բացատրե՜ք դրա պատճառները։
  
  

1.ՀՀ–ում ամպամած օրերի թիվն ամենամեծն է.
հյուսիսարևելյան շրջանում (Իջևան)
2) Արագածի գագաթամերձ մասում
3) Արարատյան դաշտում (Երասխ)
հարավարևելյան շրջանում (Մեղրի)
2.ՀՀ–ում բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը դիտվել է.
Աշոցքի սարահարթում
2) Արարատյան դաշտում
Արագած լեռնազանգվածում
Շիրակի դաշտում
3.ՀՀ–ում ամպամած օրերի թիվն ամենափոքրն է.
Տավուշում (Իջևան)
Սևանի ավազանում (Մարտունի
Արարատյան դաշտում (Երասխ)
Արագածի գագաթամերձ մասում
4.ՀՀ–ում ամենաշատ տեղումները լինում են.
բարեխառն լեռնային կլիմայի տիպում
ցուրտ լեռնային կլիմայի տիպում
խիստ ցուրտ (ձյունամերձ) կլիմայի տիպում
չափավոր շոգ կլիմայի տիպում
5.ՀՀ–ում ամենաքիչ տեղումները լինում են.
եզրային լեռնաշղթաների հողմահայաց լանջերին
միջլեռնային գոգավորություններում
միջին բարձրության լեռնային գոտիներում
բարձրադիր լեռնային գոտում
6.ՀՀ կլիմայի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է ճիշտ.շ
Հանրապետության տարածքը բարեխառն կլիմայական գոտում է:
ՀՀ տարածքում ամենացածր ջերմաստիճանը գրանցվել է Արագածի լանջին`
Քարի լճի շրջանում:
Տարվա ընթացքում տեղումների նվազագույն քանակը թափվում է գարնան
ամիսներին:
Տարվա ցուրտ ժամանակահատվածում միջլեռնային գոգավորություններում
դիտվում է ջերմաստիճանային շրջադասություն (ինվերսիա)
7.ՀՀ կլիմայի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
Հանրապետության տարածքը արևադարձային կլիմայական գոտում է:
Տարվա տաք կեսին տիրապետում են Իրանական բարձրավանդակից թափանցող արևադարձային օդային զանգվածները:
Տարվա ընթացքում առավելագույն տեղումները լինում են նոյեմբեր–դեկտեմբեր ամիսներին
Տարվա ընթացքում ամենաշատ ամպամած օրերը լինում են Գեղարքունիքիմարզում (Մարտունի)
8.ՀՀ կլիմայի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
Ամենաշատ տեղումները թափվում են Արփայի գոգավորությունում:
Կլիմայաստեղծ գործոններից են մուսսոնները:
Հստակ արտահայտված է հյուսիսից հարավ փոփոխվող լայնակի կլիմայական գոտիականությունը:
Միջլեռնային գոգավորությունների ցածրադիր մասերում ձմռանը դիտվում է
ջերմաստիճանային շրջադասություն (ինվերսիա)
9.Ի՞նչն է բնորոշ ՀՀ չոր մերձարևադարձային կլիմայի տիպին.
Ձմեռը կարճատև է և մեղմ:
Տեղումների միջին տարեկան քանակը հասնում է 800–900 մմ–ի:
Հունվարին օդի միջին ջերմաստիճանը տատանվում է +10°–ի շուրջ:
Տարածվում է 1500–2000 մ բարձրություններում:
10.ՀՀ անապատակիսաանապատային լանդշաֆտային գոտուն բնորոշ կենդանատեսակներից են.
գորշ արջը և այծյամը
գյուրզան և կարիճը
գետնասկյուռը և ճագարամուկը
մուֆլոնը և բեզոարյան այծը
11.Ընտրել գետերից և դրանցի սնվող ջրանցքների համապատասխանությունների ճիշտ շարքը.
1) Ախուրյան ա. Նալբանդի
2) Հրազդան բ. Արմավիրի
3) Արաքս գ. Շիրակի
4) Փամբակ դ. Արզնի–Շամիրամի
1) 1–ա, 2–բ, 3–դ, 4–գ 3) 1–ա, 2–դ, 3–գ, 4–բ
2) 1–բ, 2–գ, 3–դ, 4–ա 4) 1–գ, 2–դ, 3–բ, 4–ա
12.Ընտրել «քաղաք — այդ քաղաքով հոսող գետ» համապատասխանությունների ճիշտ շարքը.
1.Սիսիան ա. Աղստև
2.Աշտարակ բ. Փամբակ
3.Վանաձոր գ. Որոտան
4.Իջևան դ. Քասաղ
1) 1–դ, 2–գ, 3–բ, 4–ա
2) 1–գ, 2–բ, 3–դ, 4–ա
3) 1–գ, 2–դ, 3–բ, 4–ա
4) 1–բ, 2–ա, 3–գ, 4–դ
13․ ՀՀ կլիմայի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
1) Տարվա եղանակները հստակ արտահայտված չեն:
2) Առավելագույն չափով տեղումներ թափվում են մայիս–հունիս ամիսներին:
3) Լեռների բարձրությանը զուգընթաց տեղումների քանակը նվազում է:
4) Ամբողջ տարին տիրապետում են բարեխառն օդային զանգվածները:
14․ ՀՀ հողերի տիպերից ամենատարածվածն են.
1) կիսաանապատային գորշ հողերը
2) լեռնային սևահողերը
3) լեռնաանտառային գորշ և դարչնագույն հողերը
4) մարգագետնատափաստանային հողերը
15․ Կուլտուր–ոռոգելի հողերը տարածված են.
1) Արարատյան դաշտում 3) Սևանի ավազանում
2) Շիրակի դաշտում 4) Որոտանի հովտում
16․ Ո՞րն է ՀՀ վերընթաց լանդշաֆտային գոտիների վարից վեր հերթափոխության ճիշտ շարքը.
1) անապատակիսաանապատային, լեռնատափաստանային, մերձալպյան ու
ալպյան, ձյունամերձ
2) անապատակիսաանապատային, մերձալպյան ու ալպյան, լեռնատափաստանային, ձյունամերձ
3) լեռնատափաստանային, անապատակիսաանապատային, մերձալպյան ու
ալպյան, ձյունամերձ
4) անապատակիսաանապատային, լեռնատափաստանային, ձյունամերձ, մերձալպյան ու ալպյան
17․ «Lանդշաֆտային գոտի — բուսատեսակ» զույգերից ընտրել ճիշտը.
1) անապատակիսաանապատային — աղածաղիկ
2) տափաստանային — եղևնի
3) անտառային — ծառանման օշինդր
4) մերձալպյան և ալպյան — կաղնի
18․ ՀՀ կենդանական աշխարհի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
1) Հաշվում են մոտ 12 հազ. կենդանատեսակ:
2) Հայկական վայրի ոչխարը և նապաստակը էնդեմիկ են:
3) Անտառային գոտու կենդանատեսակների մեջ գերակշռում են սողունները:
4) Արփի լճում տարածված է ծածան ձկնատեսակ
19․ ՀՀ–ի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է ճիշտ.
1) Անտառների վերին և մերձալպյան գոտու մարգագետինների ստորին սահմանների միջև տարածվում են չորասեր նոսր անտառները:
2) Մերձալպյան և ալպյան լանդշաֆտներում բարձր է Արեգակի ճառագայթային
էներգիայի ինտենսիվությունը (ուժգնությունը):
3) Կուլտուր–ոռոգելի հողերը տարածվում են սևահողային տափաստանների ենթագոտում:
4) Անապատակիսաանապատային լանդշաֆտներն առաջացել են Արարատյան
գոգավորությունում և Վայքում անտառների անխնա ոչնչացման հետևանքով:
20․ ՀՀ–ի վերաբերյալ ո՞ր պնդումն է սխալ.
1) Գետերը, սնումից կախված, ունեն հոսքի անկայուն ռեժիմ:
2) Հարևան տարածքների նկատմամբ ունի ավելի մեծ միջին բարձրություն:
3) Արեգակի բարձրությունը հորիզոնական հարթության նկատմամբ տատանվում է հունիս ամսին 27°–ից մինչև 74° (դեկտեմբեր)
4) Կովկասյան, Իրանական, Արևելամիջերկրածովային բուսաբանական մարզերի շփման հատվածում է:

1. Նկարագրել Հայաստանի Հանրապետության լանդշաֆտային տիպերը։
   
2. մերձարևադարձային
3. անապատային
4. կիսաանապատային
5. լեռնատափաստանային
6. լեռնանտառային
7. մերձալպյան
8. ալպյան
9. ձյունամերձ։

• Ի՞նչ գործոններով է պայմանավորված ՀՀ-ն լանդշաֆտային տիպերի բազմազանությունը։
  
  ՀՀ լանդշաֆտային տիպերի բազմազանությունը հիմնականում պայմանավորված է կլիմայի բազմազանությամբ և հանրապետության տարածքում բաշխմամբ։
  
• Առանձնացնել Հայաստանում՝ լանդշաֆտային տիպերում առկա հիմնախնդիրները։
  
  Հիմնախնքիրներից է անտառային գոտիների բացակայությունը  ներքին գոգավորություններում, իսկ Փոքր Կովկասի լեռնային համակարգերի արտաքին հողակողմ լանջերին միևնույն լանդշաֆտները մի քանի հարյուր մետրով ավելի ցածր են։
  
• Թվարկե՛ք և քարտեզի վրա պատկերեք ՀՀ-ն լանդշաֆտային տիպերը։
  
  Անապատային — Արմավիր, Երևան, Արտաշատ, Արարատ:
• Կիսաանապատային — Արմավիր, Արագածոտն, Արարատ։
• Չոր լեռնատափաստանային — Թալին, Աշտարակ, Բերդ,  Նոյեմբերյան, Եղեգնաձոր, Ճամբարակ:
• Լեռնատափաստանային — Վայք, Մարալիկ,  Սիսիան, Գորիս, Ջերմուկ, Աբովյան, Մարտունի, Գավառ, Վարդենիս, Արթիկ, Գյումրի, Սոթք, Հրազդան, Սևան, Աբովյան,  Ապարան, Սպիտակ:
• Լեռնաանտառային — Կապան, Քաջարան, Գորիս, Իջևան, Դիլիջան, Վանաձոր, Գուգարաց Լեռնաշղթա, Բովաքար լեռ:
• Մերձալպյան — Զանգեզուրի լեռնաշղթա, Վարդենիսի լեռնաշղթա, Գեղամա լեռնաշղթա, Փամբակի լեռնաշղթա, Բազումի լեռնաշղթա, Սևանի լեռնաշղթա
• Ձյունամերձ — Աժդահակ լեռ, Արագած լեռ

1. Նկարագրել Հայաստանի Հանրապետության բուսական և կենդանական աշխարհը։

Հայաստանի կենդանական աշխարհը ընդհանուր առմամբ ներկայացված է անողանաշարավոր կենդանիների ավելի քան 17000 և ողնաշարավոր կենդանիների 523 տեսակներով։
Ողնաշարավոր կենդանիները ներկայացված են ձկների, երկկենցաղների, սողունների, թռչունների և կաթնասունների դասերով, որոնցից առավել հարուստը (349 տեսակ) թռչունների դասն է։
Հայաստանի տարածքը տեղադիրքով Միջերկրածովյան կենսաշխարհագրական տարածաշրջանի Իրանական, Փոքրասիական ու Պոնտոս-կովկասյան մարզերի խաչմերուկ է, որով և պայմանավորված է այդ մարզերի ազդեցությունը Հայաստանի կենդանական աշխարհի տեսակների վրա։

1. Առանձնացնել Հայաստանում՝ բուսական ու կենդանական աշխարհում առկա խնդիրներ։
   
   Հայաստանում կենսաբազմազանության կորստի հիմնական պատճառներն են անտառահատումները, որսագողությունը, հանքավայրերի շահագործումը, ենթակառուցվածքների զարգացումը, գյուղատնտեսական անկայուն գործունեությունը։
   
2. Ի՞նչ գործոններով է պայմանավորված ՀՀ բուսականության և կենդանական աշխարհի բազմազանությունը:

Հայաստանի բուսական և կենդանական աշխարհի բազմազանությունը պայմանավորված է տարածքի բնապատմական զարգացման առանձնահատկությունների, աշխարհագրական դիրքի և լեռնային բնույթի։

1. Թվարկե՛ք և քարտեզի վրա ցո՛ւյց տվեք ՀՀ բուսականության վերընթաց գոտիները:
   
   Անապատային, կիսանապատային, տափաստանային, անտառային և մերձալպային և վալպային։
   
2. Նշե՛ք յուրաքանչյուր գոտու բուսածածկույթի և կենդանական աշխարհի կապը:
3. Գրել <<Կարմիր գրքում >> հայտնված բուսատեսակները և կենդանատեսակները։
   
   Բեզոարյան այծ
   Տիս հատապտուղային
   Ընդհանուր կաղամուս
   Անացապիս բրգաձև
   Ղրիմի Ասֆոդելինա
   Կիսալուսին
   Բոհեմյան շագանակագույն
   Շագանակի ցանում