Рубрика: Աշխարհագրություն

Դասի հղում։

1. Նկարագրեք Իրանի աշխարհագրական դիրքի առանձնահատկությունները։
   Իրանի աշխարհագրական դիրքն ամենից առաջ որոշվում է իր ընդարձակ տարածքով, որը ձգվում է Կասպից ծովից մինչև Պարսից և Օմանի ծոցերը և Թուրքիայի ու Իրաքի սահմաններից մինչև Աֆղանստան ու Պակիստան։ Այն գտնվում է ԱՊՀ անդամ-երկրներից դեպի Հնդկական օվկիանոս և Հարավային Ասիայից դեպի Միջին Արևելքի երկրներ ձգվող ցամաքային և օդային ճանապարհների խաչմերուկում։Առանձնահատուկ տնտեսաաշխարհագրական և քաղաքաաշխարհագրական օբյեկտ է Պարսից ծոցը, որի ափամերձ գոտում է գտնվում նավթի համաշխարհային պաշարների 67%-ը։ Քաղաքաաշխարհարական դիրքի առանձնահատկությունը ՆԱՏՕ-ի անդամ Քուրքիային սահմանակից և արաբական արաբական աշխարհին մոտ լինելն է։
   
2. Քարտեզի վրա նշել Իրանի հարևան պետությունները և ափերը ողողող ջրային ավազանները:

1. 3․ Ի՞նչ դեր ունի Իրանը հվ-արմ Ասիայում:
   Իրանի առանձնահատուկ տնտեսաաշխարհագրական և քաղաքաաշխարհագրական օբյեկտն է Պարսից ծոցը, որի ափամերձ գոտում գտնվում է նավթի համաշխարհային պաշարների 67%-ը։ Իրանի ընդերքը հարուտ է օգտակար հանածոներով՝ նավթով, բնական գազով, մետաղային պաշարներով, շինանյութերով։ Հսկայական են հանքային աղերի պաշարները։
   
   4․ Որո՞նք են Իրանի զարգացման նախադրյալները:
   Իրանի զարգացման նախադրայլներն են արդյունաբերությունը և տնտեսությունը։
   
   5․ Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ ուղղություններով կարող են զարգանալ հայ-իրանական հարաբերությունները։
   Իմ կարծիքով հայ-իրանական հարաբերությունները կզարգանան արդյունաբերության և գյուղատնտեսության ուղղությամբ, որովհետև Իրանի արդյունաբերությունը և գյուղատնտեսությունը շատ զարգացած է։

Դասի հղում։

Այլ հղում․ 1, 2․ 3.

• Քարտեզի վրա նշել Թուրքիայի հարևան պետությունները և ափերը ողողող ջրային ավազանները:

• Բնութագրեք Թուրքիայի աշխարհագրական դիրքը:

Թուրքիան այն երկրներից է, որը միաժամանակ գտնվում է, և  Եվրոպայում և Ասիայում, սակայն նրա մեծ հատվածը կոնկրետ 97%-ը գտնվում է Ասիայում, և այդ պատճառով էլ Թուրքիան համարվում է Հարավարևմտյան Ասիայում գտնվող երկիր: 

• Ինչո՞վ է բացատրվում Թուրքիայի բնակչության ազգային կազմի խայտաբղետությունը։ Ինչպիսի՞ն է ազգային փոքրամասնությունների վիճակը։

Առաջ Թուրքիան եղել է կայսրություն, իսկ կայսրություններին բնորոշ է լինել բազմազգ։ Ազգային փոքրամասնությունների իրավունքները մեծ մասամբ ոտնահարվում են։

• Թուրքիայի բնառեսուրսային ներուժն ինչպիսի՞ դեր է խաղում նրա արդյունաբերության և գյուղատնտեսության մասնագիտացման վրա։

Ասիական երկրների շարքում՝ Թուրքիան առանձնանում է սնդիկի, ծարիրի, քրոմի,վոլֆրամի,պղնձի։Կան նաև նավթի, գազի պաշարներ։Թուրքիան աչքի է ընկնում նաև զբոսաշրջության ռեսուրսներով։

Դսաի հղում։

Այլ հղում՝ 1, 2

1. Բնութագրեք Վրաստանի աշխարհագրական դիրքը:
   Վրաստանը ունի լավ աշխարհագրական դիրք Սև ծովին հարակից լինելու շնորհիվ: Աշխարհագրական դիրքը նպաստավոր է քանի որ ունի տարանցիկ տրանսպորտային դիրք Ռուսաստանի, Հայաստանի, Ադրբեջանի և Սև ծովի ավազանի երկրների հետ: Դիրքի շնորհիվ Վրաստանը ունի շատ եկամուտ:
2. Ի՞նչ դեր ունի Վրաստանը հվ-արմ Ասիայում:
   Հարավ-արևմտյան Ասիայի երկրները Վրաստանի Սև ծովյան ափով կապվում են Եվրոպական երկրների հետ։
3. Գնահատեք Սև ծովի դերը Վրաստանի կյանքում։
   Վրաստանի հիմնական եկամուտները Սև ծովից են, որովհետև Սև ծովի միջոցով իրականանում են փոխադրումներ հվ-արմ երկրների միջև:
4. Որո՞նք են Վաստանի զարգացման նախադրյալները:
   Վրաստանի զարգացման նախադրյալներն են աշխարհագրական դիրքը, բնական ռեսուրսները:
5. Գնահատեք հայ-վրացական հարաբերությունները, ի՞նչ ազդեցություն կարող են ունենալ ՀՀ-ի համար։
   Հայ-վրացական հարաբերությունները բնութագրվում են որոշակի ասիմետրիայով և գերակայությունների տարբերությամբ: Այսպես, Հայաստանի համար Վրաստանը նախ և առաջ դիտվում է  որպես կարևորագույն տարանցիկ երկիր, որը նրան կապում է  արտաքին աշխարհի հետ, քանզի Հայաստանի բեռնափոխադրումների գրեթե 75%-ը հենց Վրաստանով է անցնում: Վրաստանը հայերի հանրահայտ ուղևորական ուղղություններից մեկն է, ուր նրանք  մեկնում են բարեկամներին տեսակցելու կամ Սև ծովի  ափին հանգստանալու նպատակով:

Դասի հղում ։

Այլ հղում՝ 1, 2

Ասիայի պետությունները և մայրաքաղաքները։

1. Ինչպիսին է Հարավ-արևմտյան Ասիայի աշխարհագրական դիրքը։

Հարավ-արևմտյան Ասիան գտնվում է Արաբական, Միջերկրական, Սև, Կարմիր և Կասպից ծովերի ու Պարսից, Օմանի, Ադենի ծոցերի միջև: Այս տարածաշրջանում ընդգրկված են Հայկական լեռնաշխարհը, Իրանական բարձրավանդակը, Արաբական թերակղզիները ու միջագետքի դաշտավայրը:

2. Ի՞նչ գործոններով է պայմանավորված Հարավարևմտյան Ասիայի ՏԱԴ-ի և ՔԱԴ-ի առանձնահատկությունները , ՀՀ համար դրանք ի՞նչ նշանակություն ունի։

Հայաստանի համար շատ վատ է այն, որ այստեղ չկան ծովեր և նավահանգիստներ։Հայաստանը լեռնաին երկիր է և չունի շատ տափաստանների, իչի պատճառով մենք չունենք ատնառներ, բայց ունենք բավականին շատ քարի պաշարներ։Նաև Հայաստանը գրեթեթ ամբողջությամբ շրջապատված է մուսուլմանական երկրներով։

3. Ուրվագծային քարտեզի վրա առանձնացնել Հարավարրևմտյան Ասիա տարածաշրջանի մեջ մտնող պետություններըև դրանց ափերը ողողող ջրային ավազանները։

4. Որոնք են հարավ-արևմտյան Ասիայի տնտեսական զարգացման խոչընդոտներն ու խթանիչները

Հարավ-արևմտյան երկրների մեծ մասի տնտեսությունը հենվում է գյուղատնտեսության և հանքային ռեսուրսների օգտագործման վրա։ Արդյունաբերական առաջընդացը բնորոշ է Իսրայելին,Թուրքիային,նավթ արդյունահանող երկրներին։ Տարածաշրջանում գործող միակ ատոմակայանը Հայկական է։ Տարածաշրջանում զարգացած են՝ ազգային արհեստերը, գյուղատնտեսությունը,բուսաբուծությունը(Նուռ ,թուզ,ձիթապտուղ,ծիրան,ցիտրուս,խաղող),պտղաբուծությունը,անասնաբուծություն(ոչխարաբուծություն,ուխտաբուծություն)։ Տարածաշրջանում բարձր է խողովակաշարային տրանսպորտի զարգացումը,կարևոր է ծովային տրանսպորտը։ Զբոսաշրջությունը զարգացած է Կիպրոսում,Թուրքիայում․Լիբանանում․Սաուդյան Արաբիայում։

5. Ինչ ներդրում ունի Հարավ-արևմտյան Ասիան քաղաքաքկրթության մեջ, որն է հայերի ունեցած ավանդը։

6. Ինչով է պայմանավորված հարավ-արևմտյան Ասիայի մի շարք երկրներում տղամարդկանց մեծ թիվը

Բնակչության սեռային կազմում գերակշռում են տղամարդիկ: Բացառություն են կազմում Հարավային Կովկասի երեք երկրները `Հայաստան, Վրաստան, Ադրբեջան:

7. Ինչ դեր ունի հարավ-արևմտյան Ասիան ամողջ աշխարհում։

Աշխարհի 30 խոշոր քաղաքներից 21-ը գտնվում են Ասիայում: Վերջին 50 տարիների ընթացքում ասիական երկրների հարյուր հազարավոր բնակիչներ հաղթահարել են աղքատության շեմը ՝ կազմելով միջին խավը: Ասիայի շատ երկրների տնտեսությունները հասել են զարգացող կամ զարգացած երկրների մակարդակի

Այլ հղումներ՝ 1, 2,

1. Առաջին ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Մեծ Բրիտանիայի ափերը ողողող ջրային ավազաններն ու հարևան պետությունները: 

1. Որո՞նք են Մեծ Բրիտանիայի զարգացման նախադրյալները
   Մեծ Բրիտանյան կաորղ է իրեն նավթո, գազով և քարածխով բավարերել։Կլիման բառեխառն ծովային է։
2. Որո՞նք են Մեծ Բրիտանիայի տնտեսության ամենազարգացած ճյուղերը: 
   Գյուղատնտեսությունը, մեքնեաշխինությունը, արդյունաբերությունը, սպասրկման ոլորտը։
3. Ի՞նչ դեր ունի Մեծ Բրիտանիան ժամանակակից աշխարհում: 
4. Երկրորդ ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Մեծ Բրիտանիայի խոշոր քաղաքները
   Լոնդոն, Բիրմինգա, Մանչեստեր, Լիվերպուլ, Բելֆասթ, Էդինբուրգ:

1. Նշել Գերմանիայի աշխարհագրական դիրքի առավելություններն ու թերությունները:
   Գերմանիայի աշխարհագրական դիրքի առավելություն է այն, որ այն գտնվում է Եվրոպայի կենտրոնում: Դրա հետևանքով էլ այդտեղ են հատվում Եվրոպայի բոլոր կողմերից միմյանց կապող օդային, ցամաքային և ջրային կարևոր ուղիները:Թերությունները այն, որ երկրի աշխարհագրական դիրքի պատճառով այդտեղ բնական ռեսուրսները շատ քիչ է:
2. Նշել Գերմանիայի տնտեսության զարգացման նախադրյալները:
3. Ի՞նչ դեր ունի Գերմանիան ժամանակակից աշխարհում:
   Գերմանիայի տնտեսությունը աշխարհի առաջիներից է դրանով նա ունի լավ կապեր հարուստ երկրների։
4. Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Գերմանիայի հարևան պետությունները, ափերը ողողող ջրային ավազանները:

Դասի հղում։

Տեսասահիկ։

Այլ հղումներ՝ 1․ 2․ 3․

1. Նշել Իտալիայի աշխարհագրական դիրքի առավելություններն ու թերությունները:
   իտալիան տեղակայված է միջերկրագրան ծովի սրտում
   
   Արդյունաբերության զարգացման բնառեսուրսային բազան աղքատ է,
   հատկապես օգտակար հանածոների առումով: Իտալիային բնորոշ է
   վառելիքային ռեսուրսներով և սև մետաղների հանքաքարով թույլ
   ապահովվածությունը:
   Իտալիան հարուստ է քիմիական հումքով` ծծմբով (Սիցիլիա կղզում),
   պիրիտներով, քարաղի և կալիումական աղերի պաշարներով:
2. Համաշխարհային ճանաչում ունի իտալական սպիտակ մարմարը
3. (Կարարեի հանքավայր), համարյա անսպառ են շինանյութերը։

1. Նշել Իտալիայի բնական պայմանների առավելություններն ու թերությունները:
   Ալպերը երկիրը պաշտպանում է հյուսիսային քամիներից: Այդ պատճառով էլ Իտալիայի մեծ մասում ձմեռը մեղմ է, իսկ ամռանն ուժեղ շոգեր է լինում
2. Ի՞նչ դեր ունի Իտալիան ժամանակակից աշխարհում:
   Ըստ ինձ Իտալիան ժամանակակի աշխարհում դեր ունի մոդայի բնագավառում և արվեստների այդ թվում նաև քանդակների և ճարտարապետության
3. Ուրվագծային քարտեզի վրա նշել Իտալիայի հարևան պետությունները, ափերը ողողող ջրային ավազանները, արդյունաբերական խոշոր կենտրոնները:

Դասի հղումը

Այլ հղումներ՝ 1․ , 2․

Ռուսաստանի սահմանները։

1. Ի՞նչ դեր ունեն Ռուսաստանի բնական պայմաններն ու բնական ռեսուրսները երկրի զարգացման հարցում

Ռուսաստանի բնական պայմաններն ու բնական ռեսուրսները երկրի զարգացման հարցում  մեծ դեր ունի։Ռուսաստանը հարուստ է բնական հանածոներից։Հատկապես մեծ են սև ևգունավոր մետաղների, ածխի, նավթի, ալմաստի պաշարներով և բնական գազից։Ռուսաստնաը հռչակված է նաև քիմիական հումքի հատկապես  ՝ակլումական աղերի, ֆոսֆորի ու ապատիտների խոշոր պաշարներով։Նաև հարուստ է ջրային ռեսուսներով ,այդ թվում նաև խոշոր ջրառատ գետերով։Ռուսաստանը ունի մեծ գետերի էներգետիկական ռեսուրսներ։Ռուսաստնը նաև հարուստ է բերի հողերվ և ատառածածերով։Բազմազն ու հարուստ է կենդանական աշխարհից։Շատ են նաև թանկարժեք մորթի ունեցող գազները։

• Ուրվագծայի քարտեզի վրա նշել Ռուսաստանի հարևան պետությունները, ափերը ողողող ջրային ավազանները:
  
  

Ողողող ջրային ավազաներն են՝Հյուսիսային Սառուցյալ Օվկիանոսը, Խաղաղ Օվկիանոսը, Բարենցի ծովը, Կարայի ծովը, Լապտեվների ծովը, Արևելա-Սիբիրական ծովը, Բերինգի ծովը, Օխոտի ծովը, Վիլկիցկու նեղուցը, Բերինգի նեղուցը։

• Ինչով է բացատրվում Ռուսաստանի բազմազգ լինելը
  Էական փոփոխություններ է գրում սեռատարիքային կազմը։ Նոր ծնվածների թվի նվազումը բերում է երիտասարդների տեսակարար կշռի նվազման և բարձր տարիք ունեցողների տեսակարար կշռի ավելացման։ Այդ երևույթը հայտնի է «բնակչության ծերացում» անունով։ Ռուսաստանն աչքի է ընկնում նաև բնակիչների, հատկապես տղամարդկանց կյանքի ոչ բարձր միջին տևողությամբ։ Դրա գլխավոր պատճառներն են՝բնակչության ոչ բարձր կենսամակարդակը և ալկոհոլի չափազանց շատ օգտագործումը։ 
• Ինչպես են ատաջացել Ռուսաստանի խոշոր ագլոմերացիաները

Խորհրդային տարիներին արդյունաբերության առաջանցիկ զարգացմանը և երկրի ինդուստրացմանը զուգընթաց կառուցվել են բազմաթիվ նոր քաղաքներ, կտրուկ աճել են հին քաղաքների բնակչության թիվը։ Ներկայումս քաղաքներում բնակվում են Ռուսաստանի բնակչության ավելի քան 73%-ը, իսկ խոշոր 1մլն-ից ավելի բնակիչ ունեցող քաղաքների թիվը հասել է 12-ի։ Մի քանի քաղաքների շուրջը ձևավորվել են քաղաքային ագրոմելացիաները։ Այդպիսիք են՝Մոսկվայի, Սանկ-Պետերբուրգի, Նիժնի Նովգորոդի, Սամարայի, Եկատերինբուրգի այլ ագրոմելացիաներ։

Երկրներ	քարածխով և գորշածխով	նավթով և բնական գազով	գունավոր մետաղների հանքաքարով	քիմիական արդյունաբերության հանքային հումքով	Կերակրի աղ
Լեհաստան	այո	այո	այո	այո	ոչ
Չեխիա	այո	ոչ	ոչ	ոչ	ոչ
Ուկրաինա	այո	այո	այո	ոչ	այո
Սլովակիա	այո	ոչ	ոչ	ոչ	ոչ
Ռումինիա	այո	այո	այո	ոչ	այո
Բուլղարիա	այո	այո	այո	ոչ	ոչ
Հունգարիա	ոչ	այո	այո	ոչ	ոչ

2.Բնութագրե՛ք  90-ական թթ. սկզբներին Արևելյան  Եվրոպայի երկրների տնտեսաաշխարհագրական դիրքի որակական և քանակական փոփոխությունները:

Գերմանական երկու պետությունները միավորվեցին, մյուս երկրներում առաջացավ բազմակուսակցություն կումունիստական կուսակցությունները հեռացվեցին, այս երկրները վերադարձան ժողովրդավարության և ազատ շուկայական տնտեսության:

4. Ինչու՞ սոցիալիզմի համակարգի փլուզումից հետո Արևելյան  Եվրոպայի բնակչության ազգային կազմն ավելի միատարր դարձավ: Ի՞նչ ուղղություն ունեն ներքին և արտաքին գաղթերը:

Սոցիալիզմի համակարգի փլուզումից հետո երկրների ազգային կազմը ավելի միատար է դարձել ազգամիջյան ավելի բարդ հարաբերությունների պատճառով, չնայած բոլոր երկրներում էլ կան ազգային փոքրամասնություններ:

Ժողովրդի ներքին տեղաբաշխությունը երկրի մեջ բաշխվածությունը հավասարաչափ է:Կան բազմաթիվ միջին և փոքր քաղաքներ և պետությունը փորձում է կառավարել խոշոր քաղաքների աճը:

5. Ձեր կարծիքով որո՞նք են Արևելյան  Եվրոպայի երկրներում «անցումային տնտեսության» հիմնական դժվարությունները: Կարո՞ղ եք նշել լուծման ուղիները:

 Զարգացած երկրներում բնակչության զբաղվածության մեծ մասը ընկնում է ծառայությունների ոլորտում և ավելի ցածր գյուղատնտեսության և արդյունաբերության ոլորտում:

1. Աշխարհի օգտակար հանածոները քարտեզով որոշեք, թե արևելաեվրոպական երկրներից, որոնք են ամենահարուստը.

• քարածխով և գորշածխով,

Տարածաշրջանի հյուսիսային մասով (Անգլիայից մինչև Ուկրաինա) ձգվում է Եվրոպայի գլխավոր «քարածխային առանցքը»: Նրա որոշ մասեր Լեհաստանի Վերին Սիլեզիայի և Չեխիայում նրա շարունակությունը կազմող Օստրավայի ավազաններն են, Ուկրաինայում` Դոնեցի ավազանը: Գորշ ածխի պաշարներով առանձնանում են Լեհաստանը, Չեխիան, Սլովակիան, մասամբ Ռումինիան և Բուլղարիան:

• նավթով և բնական գազով,

Տարածաշրջանն աղքատ է նավթով և գազով, բացառությամբ Ռումինիայի, որտեղ նավթի հիմնական հանքավայրերը նախակարպատյան ավազանի սահմաններում են, ՊլոեշտիՊիտեշտի քաղաքների միջև, իսկ գազինը` Մուրեշ գետի վերին հոսանքի ավազանում: Նավթի և գազի որոշ պաշարներ կան նաև Հունգարիայում (Բալատոն լճից արևմուտք և Սեգեդ քաղաքի շրջանում), Լեհաստանում, Բուլղարիայում, Ուկրաինայում:

• գունավոր մետաղների հանքաքարով,

Ուկրաինան հարուստ է սև և գունավոր մետաղներով (երկաթ, մանգան, նիկել, տիտան, բազմամետաղներ): Կարևոր են գունավոր մետաղների, հատկապես բոքսիտների (Հունգարիա), բազմամետաղների (Բուլղարիա, Ռումինիա, Լեհաստան), պղնձի (Բուլղարիա) պաշարները:

• քիմիական արդյունաբերության հանքային հումքով:

Զգալի է քիմիական հումքը, Լեհաստանն աչքի է ընկնում բնածին ծծմբի, կալիումական և կերակրի աղերի, Ուկրաինան և Ռումինիան` կերակրի աղի խոշոր պաշարներով:

• Հանքային ռեսուրսների ո՞ր տեսակներով են ապահովված բոլոր երկրները և ո՞ր տեսակները չեն բավականացնում դրանց մեծ մասին: 

2.Բնութագրե՛ք  90-ական թթ. սկզբներին Արևելյան  Եվրոպայի երկրների տնտեսաաշխարհագրական դիրքի որակական և քանակական փոփոխությունները:

1990-ի հոկտեմբերին գերմանական երկու պետությունները վերամիավորվեցին: Մյուս երկրներում առաջացան պետական կառուցվածքի նոր ձևեր, բազմակուսակցություն, երկրների մեծ մասում կոմունիստական կուսակցությունները հեռացվեցին հասարակության ղեկավարումից:
Հրաժարվելով զարգացման սոցիալիստական արտադրաեղանակից` այս երկրները վերադարձան ժողովրդավարությանն ու ազատ շուկայական տնտեսությանը: Փլուզվեց սոցհամակարգը և ԽՍՀՄ-ը: Համեմատաբար խաղաղ տեղի ունեցավ Չեխոսլովակիայի Դաշնային Հանրապետության բաժանումը Չեխիայի և Սլովակիայի առանձին պետությունների: Ձևավորվեց Արևելյան Եվրոպայի նոր քաղաքական քարտեզ: Քաղաքական քարտեզը ենթարկվեց ինչպես քանակական, այնպես էլ որակական
փոփոխության:

3. Տվե՛ք 1) Լեհաստանի, 2) Չեխիայի և Սլովակիայի, 3) Հունգարիայի և Ներբեռնել Ռումինիայի, Ուկրաինայի և Բելառուսի (կամ ըստ ընտրության երկու այլ երկրների) ՏԱԴ-ի համեմատական բնութագրերը: Որոշե՛ք այն գծերը, որոնք, ձեր կարծիքով, տնտեսության համար ունեն առավել կարևոր նշանա-կություն:

4. Ինչու՞ սոցիալիզմի համակարգի փլուզումից հետո Արևելյան  Եվրոպայի բնակչության ազգային կազմն ավելի միատարր դարձավ: Ի՞նչ ուղղություն ունեն ներքին և արտաքին գաղթերը:
Սոցիալիզմի համակարգի փլուզումից հետո երկրների ազգային կազմը ավելի միատար է դարձել ազգամիջյան ավելի բարդ հարաբերությունների պատճառով, չնայած բոլոր երկրներում էլ կան ազգային փոքրամասնություններ։

Նախկին Չեխոսլովակիայի փլուզումից հետո տարածաշրջանի երկրների ազգային կազմը համեմատաբար միատարր է դարձել, չնայած բոլոր երկրներում էլ կան ազգային փոքրամասնություններ:

5. Ձեր կարծիքով որո՞նք են Արևելյան  Եվրոպայի երկրներում «անցումային տնտեսության» հիմնական դժվարությունները: Կարո՞ղ եք նշել լուծման ուղիները: