Рубрика: Կենսաբանություն 2020 — 2021

Արտազատության համակարգ, երիկամների կառուցվածքը և ֆունկցիան։Լրացուցիչ աշխատանք:Պատրաստել ուսումնական նյութեր։

Նյութափոխանակության ոչ պիտանի արգասիքների, օրգանիզմ ներմուծված թունավոր նյութերի, ինչպես նաև ջրի, հանքային աղերի և օրգանական նյութերի ավելցուկի հեռացումն օրգանիզմից կոչվում է արտազատություն, իսկ այդ ֆունկցիան կատարող օրգանները՝ արտազատական օրգաններ:

 Արտազատման գլխավոր օրգանները երիկամներն են, որոնք մեզի հետ հեռացնում են միզանյութը, միզաթթուն, հանքային աղերի և ջրի ավելցուկը: Դրանով պահպանվում է ջրաղային փոխանակության կայուն մակարդակը:
Այդ նյութերն աննշան չափով հեռանում են նաև մաշկի միջոցով: Թոքերով հեռանում են ածխաթթու գազը, որոշ ցնդող նյութեր, ջրային գոլորշիներ: Ստամոքս-աղիքային ուղու լորձաթաղանթով արտազատվում են մետաղների իոններ, դեղանյութեր, լյարդի միջոցով՝ էրիթրոցիտների քայքայման արգասիքներ:

 Միզարտազատական համակարգի օրգանները և դրանց դերըՄիզարտազատման համակարգի օրգաններն են երիկամները և միզուղիները` միզածորանները, միզապարկը, միզուկը:

 Երիկամները զույգ լոբաձև օրգաններ են` տեղակայված որովայնի խոռոչում, ողնաշարի աջ և ձախ կողմերում, գոտկատեղի մակարդակի վրա: Նրանց երկարությունը 10−12 սմ է, իսկ լայնությունը՝ 5−6 սմ, զանգվածը ոչ ավելի, քան 200 գ: Երիկամների ներս ընկած կողմից դուրս են գալիս միզածորանները, որոնք կոնքի խոռոչում մտնում են հաստ մկանապատերով օրգանի՝ միզապարկի մեջ:
Երիկամ է մտնում երիկամային զարկերակը և դուրս գալիս համանուն երակը: 

 Երիկամները չափազանց հարուստ են արյունատար անոթներով: Երիկամային զարկերակը, մտնելով երիկամ, ճյուղավորվում է մանր անոթների, որոնք էլ աստիճանաբար դառնում են փոքր լուսանցքով զարկերակներ: Յուրաքանչյուր զարկերակ պատիճի խոռոչում առաջացնում է մազանոթային կծիկ: Մազանոթային կծիկից կրկին առաջանում է զարկերակ, որը դուրս է գալիս պատիճից: Յուրաքանչյուր զարկերակ պատիճից դուրս գալուց հետո կրկին ճյուղավորվում է, առաջացնում մազանոթներ, որոնք սերտորեն շրջապատում են ոլորուն խողովակը: Այդ մազանոթները միանալով վեր են ածվում փոքր լուսանցքով երակների, որոնք ի վերջո բացվում են երիկամային երակի մեջ: Այսպիսով, երիկամներում զարկերակները կրկնակի մազանոթային ցանց են առաջացնում պատիճներում և ոլորուն խողովակների շուրջ: Մեզի վերջնական ձևավորումը տեղի է ունենում ոլորուն խողովակներում: 

1․Որն է Երիկամի դերը։

Արտազատական համակարգի օրգաններից են Երիկամները։ Երիկամները զույգ են և տեղակայված են Երիկամի խոռոչում , ողնաշարի աջ և ձախ կողմերում՝ գոտկատեղի մակարդկում։ Երիկամների ներս ընկած կողմից բացվում են միզածորանները որոնք կոնքի խոռոչում մկանապատերով օրգանի, միզապարկի մեջ։ Երիկամներով և միզածորաններով տեղի է ունենում մարդու արտազատությունը։

2․Օրգանիզմի որ օրգաններն են կատարում արտազատական գործառույթ։

Արտազատական գործառույթ են կտարում երիկամները և միզածորանները։

3․Ինչպես տարբերել միջուկային և կեղեվային շերտերը։

Երիկամների կտրվածքի վրա առաջանում է 2 շերտ, որոնցից արտաքնապես ավելի մուգը կոչվում է կեղևային իսկ իսկ ներքին բաց գունավորում ունեցող և լայն շերտըկոչվում է միջուկային շերտ։

4․Ինչպիսին է Նեֆրոտի կառուցվածքը

Նեֆրոնները կազմված են գավաթի տեսք ունեցող պատիճներից և մեզև հավաքող ոլորուն խողովակներից։ Պատիճը կազմված է երկշերտ պատից , որտեղ գտնվում է ոլորուն խողովակը , որը իջնում է մինչև միջուկային շերտ որտեղից կրկին բարձրանում է կեղևային շերտ։ Այստեղ նա բացվում է մեզը հավաքող խողովակի մեջ։ Վերջինս միանալով այսպիսի նման խողովակների հետ ընդհանուր ծորանով բացվում է բուրգի գագաթային մաս , իսկ այնտեղից երիկամային ավազան։

Միզագոյացում և միզարձակում

Միզագոյացում: Չափահաս մարդու օրգանիզմում օրվա ընթացքում առաջանում է 1,5 լ մեզ, իսկ միզապարկում կարող է կուտակվել մոտ 200−300 մլ մեզ: Մեզի քանակը և բաղադրությունը կախված են օգտագործվող ջրի և սննդի քանակից, ինչպես նաև նյութափոխանակության ակտիվությունից: Միզագոյացումն սկսվում է երիկամային մարմնիկի պատիճում, որտեղ կծիկի մազանոթներից արյան պլազման ֆիլտրվելով` վերածվում է առաջնային մեզի:   Մեկ օրվա ընթացքում երիկամների զարկերակներով անցնում է 1500−1700 լ արյուն, որից ֆիլտրվում է 150−170 լ առաջնային մեզ: Առաջնային մեզը պատիճից անցնում է գալարուն խողովակի մեջ: Նրա պատերն օժտված են ընտրողական թափանցելիությամբ, որի շնորհիվ առաջնային մեզից ջրի մեծ մասը և օրգանիզմի համար պիտանի նյութերը հետ են ներծծվում արյան մեջ: Որոշ նյութեր (օրինակ գլյուկոզը) ամբողջությամբ հետ են ներծծվում, որոշ նյութեր՝ մասնակի, իսկ երրորդները՝ (օրինակ, միզանյութը) համարյա հետ չեն ներծծվում: Մնացած քիչ քանակով ջուրը և օրգանիզմի համար ոչ պիտանի նյութերը միասին կազմում են երկրորդային մեզը:Մեկ օրվա ընթացքում առաջանում է 1,2−1,5 լ երկրորդային մեզ:Մեզը թափանցիկ, դեղնավուն հեղուկ է, որի 96%-ը ջուր է, իսկ 4%-ը՝ չոր նյութ: Մեզով հեռանում են ջրի, հանքային աղերի ավելցուկը, միզանյութը, միզաթթուն, ֆոսֆատները և ուրիշ նյութեր: Երբեմն մեզով կարող են հեռանալ նաև օրգանիզմի համար պիտանի նյութեր (օրինակ գլյուկոզ): Ուստի երիկամները մասնակցում են արյան քիմիական կազմի հաստատունության պահպանմանը:  Երիկամային ավազանը խոռոչ է, որից սկիզբ է առնում միզածորանը: Երիկամներից մեզը երկու միզածորաններով լցվում է միզապարկի մեջ: Միզապարկից սկիզբ է առնում միզուկը, որի վրա կան մկանային երկու հաստացումներ՝ սեղմաններ:

Միզագոյացման, միզարձակման կարգավորումը: Երիկամների աշխատանքը կարգավորվում է նյարդային և հումորալ եղանակներով: Նյարդային կարգավորումն իրականացվում է վեգետատիվ նյարդային համակարգի միջոցով: 

 Միզագոյացման հումորալ կարգավորումն իրականացնում են մակուղեղը և մակերիկամի կեղևային շերտը: Արտազատական համակարգի մասին ավելի լավ պատկերացում կազմելու համար դիտի՛ր այս տեսանյութը:

Մաշկի կառուցվածքը և ֆունկցիան:Ինչպես է մաշկը պաշտպանում մեր օրգանիզմը.Ինչ գաղտնիք է թաքցնում մաշկը:
Պատրաստել ուսումնական նյութեր, տեղադրել բլոգներում:

Մաշկը մարդու մարմնի արտաքին ծածկույթն է, ամենամեծ օրգանը։ Ամբողջ մարմնի քաշի 20%-ը կշռում է մաշկը՝ առանց ենթամաշկային ճարպաբջջանքի, իսկ վերջինիս հետ այն կազմում է մարմնի քաշի ավելի քան 50%-ը։ Այն ապահովում է օրգանիզմի կապը արտաքին աշխարհի հետ, ինչպես նաև պաշտպանում մարդու օրգանիզմը արտաքին վնասակար ազդեցություններից և կանխում կարևոր նյութերի, մասնավորապես, ջրի կորուստը։

Մաշկի կառուցվածքն, ինչպես նաև մաշկային հիվանդություններն ուսումնասիրող գիտությունը կոչվում է մաշկաբանություն։

Ֆունկցիա

Մաշկը ծածկույթային օրգան է, պաշտպանում է ստորև տեղադրված հյուսվածքներն ու օրգանները մեխանիկական, քիմիական վնասվածքներից, խոչընդոտում կողմնակի նյութերի, ախտահարույց մանրէների ներթափանցումն օրգանիզմ։ Մաշկը կատարում է արտազատական ֆունկցիա.մասնակցում է մարմնի կայուն ջերմաստիճանը պահպանմանը և յուրաքանչյուր 1 գ քրտինքից օրգանիզմից հեռանում է 2,45 կՋ էներգիա։ Մաշկն արյան պահուստային և զգայության օրգան է։ Մաշկում արտադրվում է մելանին նյութը, որն արևի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների ազդեցությամբ փոխարկվում է D վիտամինի։ Մաշկը մասնակցում է նաև շնչառությանը։

Մաշկի հիմնական ֆունկցիաներն են.

• մարմնի և շրջապատող միջավայրի միջև պաշտպանողական պատնեշի ապահովում, այդ թվում՝ պաշտպանություն մեխանիկական վնասումներից, ռադիացիայից, քիմիական գրգռիչներից, բակտերիաներից և այլ գործոններից,
• իմունային ֆունկցիա,
• ռեցեպտոր ֆունկցիա,
• ջերմականոնավորող ֆունկցիա,
• նյութափոխանակային ֆունկցիա,
• ռեզորբցիոն (ներծծող) ֆունկցիա,
• ներզատիչ ֆունկցիա,
• արտազատիչ ֆունկցիա,
• շնչառական ֆունկցիա։

Վիտամիններ, դրանց դերը մարդու կյանքում, վիտամինների թեր ֆունկցիայից առաջացող հիվանդություններ, դրանց ախտանիշները և կանխարգելումը: 

• Ո՞ր վիտամիններն են սինթեզվում մարդու օրգանիզմում:

Ակտիվ օրգանական միացությունն անվանվում է վիտամին, երբ տվյալ օրգանիզմը չի կարողանում այն սինթեզել անհրաժեշտ քանակությամբ և ստանում է սննդի միջոցով։ Այս պատճառով «վիտամին» տերմինն պայմանական է կախված արտաքին միջավայրի պայմաններից և օրգանիզմից։ Օրինակ ասկորբինաթթուն՝ վիտամին C-ի տարատեսակներից մեկը, վիտամին է մարդու, բայց ոչ կենդանի օրգանիզմների մեծամասնության համար։

• Նշել , որ վիտամինները ինչ տեսակ սննդամթերքներում են պարունակվում։
• Ինչպես է անհրաժեշտ պատրաստել սննդամթերքը, որպեսզի ջերմային մշակման արդյունքում վիտամինային կորուստը լինի մինիմալ մակարդակի։

Մրգի և բանջարեղենի մշակման ժամանակ վիտամինների կորուստը նվազեցնելու համար անհրաժեշտ է հետևել մի շարք կանոնների: Նախ և առաջ պետք է, որ միրգն ու բանջարեղենը լինեն թարմ: Դրանք արագ կորցնում են C և A վիտամինները, երբ մնում են լույսի տակ սենյակային ջերմաստիճանում: Այդ պատճառով միրգը և բանջարեղենը անհրաժեշտ է պահել մութ ու ցուրտ տեղում: Արևի լույսը քայքայում է A, B₁, B₂ և C վիտամինները: Եթե ստիպված եք միրգն ու բանջարեղենը կտրատած վիճակում պահել ջրում, որպեսզի դրանք չսևանան, ապա թող դա տևի ոչ ավելի, քան 20 րոպե, իսկ ջուրը, որում պահվել է միրգը կամ բանջարեղենը, արժե օգտագործել ապուրի կամ այլ սննդամթերքի պատրաստման համար:

Եփելիս (անգամ 2-3 ժամ շարունակ) A և B խմբի վիտամինները չեն քայքայվում և չեն ոչնչանում. ջրում լուծվող վիտամիններն անցնում են ջրին և չեն կորչում: Սակայն վիտամին C – ն շատ զգայուն է ջերմության նկատմամբ, և ոչնչանում է 40 – 60⁰C ջերմաստիճանում: Դրա կորուստից խուսափելու համար միրգն ու բանջարեղենն իջեցնում են եռացող ջրի կամ ուտեստի մեջ, որից արդեն հեռացել է շատ ու շատ վիտամինների համար քայքայիչ ազդեցություն ունեցող թթվածինը:

Մարսողության համակարգ , կառուցվածքը :Մարսողությունը բերանի խոռոչում:Մարսողական գեղձեր, դրանց կառուցվածքը և ֆունկցիան: Սննդի բաղադրամասերը և դրանց նշանակությունը, Մարսողության նշանակությունը, մարսողական համակարգի կառուցվածքը:

Մարսողությունը բարդ ֆերմենտային գործընթաց է,որի ընթացքում բարդ սննդային նյութերը ֆիզիկական և քիմիական մշակման շնորհիվ վեր են ածվում ավելի պարզ օրգանական միացությունների,որոնք անցնում են արյան մեջ և մասնակցում բջջային նյութափոխանակությանը։

Մարսողությունը իրականացնում են մարսողական համակարգի օրգանները։

Մարդու մարսողական համակարգըՄարսողական ուղին կազմում են՝ մարսողական խողովակը,(բերանի խոռոչ,ըմպան,կերակրափող,ստամոքս,բարակ և հաստ աղիներ):Մարսողությանը մասնակցում են՝ մարսողական գեղձերը,(թքագեղձեր,լյարդ և լեղապարկ,ենթաստամոքսային գեղձ,ստամոքսի և աղիների գեղձային բջիջներ),որոնք արտադրում են մարսողական նյութեր։Մարդու մարսողական ուղու սխեմա։
1. Բերանի խոռոչ
4. Լեզու
6. Թքագեղձեր
7. Ենթալեզվային թքագեղձեր
8. Ենթածնոտային թքագեղձեր
9. Հարականջային թքագեղձեր
10. Ըմպան
11. Կերակրափող
12. Լյարդ
13. Լեղապարկ
14. Ընդհանուր լեղածորան
15. Ստամոքս
16. Ենթաստամոքսային գեղձ
17. Ենթաստամոքսային գեղձի ծորան
19. Տասներկումատնյա աղի
21. Բարակ աղիք
22. Ապենդիքս
23. Հաստ աղիք
24. Միջաձիգ աղիք
25. Վերել աղիք
26. Կույր աղիք
27. Վայրէջ աղիք
29. Ուղիղ աղիք
30. Անալ անցք

Մարսողական հյութերի կազմի մեջ  ներառվում են ֆերմետներ։Այն նյութերը,որոնց վրա ազդում են ֆերմենտները,կոչվում են  սուբստրատներ :Յուրաքանչյուր ֆերմենտ ազդում է համապատասխան  սուբստրատի վրա որոշակի պայմաններում (ջերմաստիճան,թթվահիմային հավասարակշռություն և այլն):Սննդի մարսումն իրականանում է ինքնաբերաբար,կարգավորվում է ոչ պայմանական և պայմանական ռևլեքսներով։Սննդային նյութերի ներծծումն իրականանում է բարակ աղիների թավիքներով,իսկ ջրի,հանքային աղերի և վիտամինների ներծծումը տեղի է ունենում հաստ աղիքում։Սննդի մարսումն իրականանում է աղիներում ապրող օգտակար մանրէների օգնությամբ։Մարսողական ուղու մեջ հիվանդածին մանրէների ընկնելու պատճառով կարող են զարգանալ մի շարք ծանր հիվանդություններ։Սննդային վարակները և թունավորումները կանխելու համար անհրաժեշտ է պահպանել հիգիենայի կանոնները։

1)Մեխանիկական գործառույթն իրականացնում են բերանի խոռոչում տեղակայված ատամները, ստամոքսը և բարակ աղիները։Ստամոքսում սնունդը մասամբ քայքայվում է թքի և ստամոքսահյութի ֆերմետների ազդեծությամբ։Մեխանիկական գործառույթն է նաև սննդային գնդիկի մարսողական ուղիով՝մկանային շերտի կծկումների շնորհիվ (գալարակծկանք)։

2)Հյութազատական գործառույթն կատարվում է մարսողական գեղձերում ֆերմետներ պարունակող մարսողական հյութերի ազատում։Սնունդը տեղաշարժվելով մարսողական ուղիով ենթարկում է տարբեր հյութերի ազդեցությանը,բերանի խոռոչում՝ թքի,ստամոքսում՝ստամոքսահյութ,աղիներում՝ենթաստամոքսահյութ,լեղու և աղիքային հյութի։

3)Քիմիական գործառույթը սննդի քիմիական մշակումն է մարսողական ֆերմենտների ազդեցությամբ։Սննդի առաջնային վերամշակումը սկսվում է բերանի խոռոչում։Մինչև սննդային գնդիկի ստամոքսահյութով ներծծվելը,նրա ներսում շարունակվում է ածխաջրերի մարսումը թքի ազդեցությամբ,ինչից հետո ենթարկվում է ստամոքսահյութի ազդեցությանը։Ստամոքսից սնունդն անցնում է բարակ աղիների առջևի բաժին՝տասներկումատնյա աղիք։Տասներկումատնյա աղիքում սննդախյուսը ենթարկվում է լեղու և ենթաստամոքսահյութի ազդեցությանը։Մարսման գործնթացի ավարտից հետո բարակ աղիներում տեղի է ունենում սննդային նյութերի ներծծումը դեպի արյուն և ավիշ-(լատ՝ lympha՝ մաքուր ջուր, հեղուկ շարակցական հյուսվածքի տարատեսակ,ավիշը կաթնասպիտակավուն հեղուկ է)։ Նրա բաղադրության մեջ կան ամինաթթուներ,սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ճարպեր, հանքային աղեր, կենսաբանորեն ակտիվ նյութեր։Բարակ և հաստ աղիների սահմանում՝հաստ աղիներում,գոյություն ունեն սիմբիոտիկ մանրէներ,որոնք օգնում են մարսելու սնունդը։

4)Ներծծման գործառույթն ապահովում է մարսողության մասնիկների ներծծումը արյան և ավշի մեջ։Ածխաջրերի մասնակի ներծծումն սկսվում է բերանում շարնակվում է ստամոքսում։Հիմնական ներծծումը կայանում է բարակ աղիքում, սպիտակուցների և ածխաջրերի ազդեցությամբ։Բարակ աղիքներից սննդի զանգվածը անցնում է հաստ աղիներ, որտեղ ավարտվում է ջրի հանքային աղերի և ջրալույծ վիտամինների ներծծումը։

5)Արտազատական գործառույթը սննդի չմարսված մնացորդների և օրգանիզմի կենսական գործոնի դուրսբերումն է օրգանիզմից։Հաստ աղիներում ձևավորվում է կղանքային զանգվածը,որը՝աղիների հարթ մկանների կծկումների շնորհիվ՝ տեղաշարժվում է դեպի հաստ աղիքի վերջին հատված՝ուղիղ աղիք,և դուրս գալիս օրգանիզմից։

6)Ներզատական գործառույթը մարսողությանը նպաստող հորմոնների սինթեզն (հունարեն նշանակում է ՝  միավորում կամ համատեղում,ցրված նյութերի միացման կամ միավորման պրոցես)։  Մարսողական ուղու երկարությամբ տեղակայված են բազմաթիվ գեղձային բջիջներ,որոնցում սինթեզվում են հորմոններ,որոնք կարևոր նշանակություն ունեն մարսողության համար։

Շնչառական շարժումներ, թոքերի կենսական տարողություն:
Լրացուցիչ աշխատանք: Խմբավորե՛ք, թե ո՛ր իրավիճակում շնչառական գործընթացն ինչպես է փոխվում: Հիﬓավորե՛ք  շնչառական գործընթացիարագությունը.
1. հաճախ
2. դանդաղ
3. խորը
Իրավիճակներ 
ա) Միջավայրում CO2-ի շատացում  – խորը
բ) Դրական զգայական իրավիճակ  – դանդաղ
գ) Արյան ﬔ ջ O2-ի նվազում  – հաճախ
դ) Քնած ժամանակ   – դանդաղ
ե) Սառը ջրի ﬔջ ընկղմվելիս  – խորը
զ) Անձրևից հետո  – հաճախ
է) Ծանր ֆիզիկական աշխատանքից հետո  – խորը
ը) Բացասական զգայական իրավիճակ  – դանդաղ

Շնչառություն, դա մարմնի և միջավայրի միջև տեղի ունեցող գազափոխանակությունն է։ Նորմալ կենսագործունեության համար մարմնին անհրաժեշտ է էներգիա։ Սննդանյութերից էներգիայիստացումն ընթանում է թթվածնի կլանմամբ և ածխաթթու գազի անջատմամբ։ Քանի որ մարմնում չկա թթվածնի պաշար և առանց որի բջիջները մահանում են, ապա անհրաժեշտ է թթվածնի անընդհատ մուտք դեպի օրգանիզմ։ Մյուս կողմից ածխաթթու գազը պետք է հեռացվի մարմնից, քանի որ նրա զգալի քանակության կուտակումը վտանգավոր է կյանքի համար։ Օդից թթվածնի կլանումը և ածխաթթու գազի արտազատումը իրագործվում է շնչառական համակարգի միջոցով։ Շնչառական համակարգը կազմում են շնչուղիները (քթի խոռոչ, քթաըմպան, ըմպան, կոկորդ, շնչափող, բրոնխներ) և թոքերը։ Շնչուղիներով օդը հասնում է թոքեր, որտեղ իրականանում է գազափոխանակությունը։

Արյան մակարդումը օրգանիզմի պաշտպանական ռեակցիաներից մեկն է, որի շնորհիվ արյան անոթից սկսված արյունահոսությունը դադարում է: րյան մակարդումը տեղի է ունենում 3−8 րոպեում, ընդ որում, որքան փոքր է անոթի լուսանցքը, այնքան մակարդումն ավելի արագ է կատարվում: Արյան մակարդման արագությունը կախված է նաև ջերմաստիճանից. բարձր ջերմաստիճանում այն արագանում է, իսկ ցածրում՝ դանդաղում:

Հայտնաբերված են բազմաթիվ գործոններ, որոնց որևէ մեկի բացակայության դեպքում մակարդումն ընդհատվում է։ Այդ գործոնները կոչվում են մակարդիչներ: Արյան մակարդմանը նպաստող գործոններից են կալցիումի իոնները և K վիտամինը:

Մեր օրգանիզմը մշտապես գտնվում է արտաքին վնասակար ազդակների, այդ թվում` մանրէների, վիրուսների ազդեցության պայմաններում: Հիվանդաբեր մանրէների դեմ պաշտպանական դեր են կատարում նաև արյունը, հյուսվածքային հեղուկը և ավիշը:

Իմունիտետն օրգանիզմի անընկալունակությունն է վարակիչ հիվանդությունների նկատմամբ: Իմունիտետի շնորհիվ օրգանիզմը հայտնաբերում է վնասակար բակտերիաներին, վիրուսներին և վնասազերծում դրանց: Տարբերում են բնական և արհեստական իմունիտետ:

Իր հերթին բնական իմունիտետը կարող է լինել բնածին և ձեռքբերովի: Բնածին բնական իմունիտետը փոխանցվում է ժառանգաբար, սերնդեսերունդ, իսկ Ձեռքբերովին՝ առաջանում է կյանքի ընթացքում, երբ մարդը վարակվում է այս կամ այն հիվանդությամբ և հարուցիչների նկատմամբ առաջանում է համապատասխան հակամարմիններ: 

Էրիտրոցիտները կամ այլ կերպ ասած արյան կարմիր գնդիկները օրգանիզմում կատարում են շատ կարևոր դեր: Նրանց մեջ պարունակվող մեծ  քանակությամբ հեմոգլոբինով է պայմանավորված արյան կարմիր գույնը։ Էրիտոցիտների հիմնական ֆունկցիան  թթվածնի տեղապոխումն է: Նրանք թոքերում հարստանում են թթվածնով և այն հասցնում են օրգանիզմի բոլոր հյուսվածքներին, և նրանց ազատում են ածխաթթու գազից: Էրիտրոցիտները հեմոգլոբինի օգնությամբ ապահովում են օրգանիզմի գազափոխանակությունը: Հեմոգլոբինի պակասը առաջացնում է անեմիա կամ սակավարունություն հիվանդությունը, որի դեպքում նկատվում է թուլություն,  գլխապտույտ, գլխացավեր, ախորժակի անկում և այլն:

Լեյկոցիտները արյան սպիտակ գնդիկներ են: Լեյկոցիտները իրականացնում են օրգանիզմի պաշտպանությունը ներքին և արտաքին վնասակար, օտար մարմիններից, դրանք կարող են լինել տարբեր ինֆեկցիաներ, միկրոբներ ու բակտերիաներ։ Լեյկոցիտները անմիջապես նկատում են օտար մարմիններ և ոչնչացնում են նրանց՝ ոչնչանալով նաև իրենք: Բացի այդ լեյկոցիտները առաջացնում են հակամարմիններ, որոնք երկար ժամանակ կարող են օրգանիզմը պաշտպանել տարբեր ինֆեկցիաների ներթափանցումից, այսինքն լեյկոցիտներով է պայմանավորված մարդու իմունային համակարգը: Լեյկոցիտների շատացումը օրգանիզմում, խոսում է սուր բորբոքային պրոցեսի մասին, այն կարող է ուղեկցվել ջերմության բարձրացումով, թուլությամբ, վատ ինքնազացողությամբ: Լեյկոցիտները կարող են նաև պակասել արյան մեջ, դա խոսում է արդեն արյան լուրջ հիվանդության մասին:

Տրոմբոցիտները իրենցից ներկայացնում են շատ փոքրիկ բջիջներ , որոնք իրականացնում են արյան մշտական  հեղուկ վիճակը անոթներում,  կարևոր դեր ունեն արյան մակարդելիության գործում: Երբ վնասվում է անոթը կամ մազանոթը, նրանք անմիջապես հավաքվում են վնասվածքի մոտ և առաջացնում են մակարդուկ, կանգնեցնում են արյունահոսությունը, որից հետո առողջ օրգանիզմում նրանք լուծվում են: Տրոմբոցիտների քանակը նույնպոս կարող է փոփոխվել արյան մեջ, նրանց ավելացումը նորմայից կարող է առաջացնել տրոմբ, պոկվելով անոթի պատից առաջացնում է խցանումներ տարբեր օրգանների հյուսվածքներում, առաջացնելով ինֆարկտ, ինսուլտ, թոքային անբավարարություն: Տրոմբոցիտների պակասը կարող է հանգեցնել արյունահոսության:

Լուրջ հիվանդություններից խուսափելու համար ժամանակ առ ժամանակ պետք է կատարել արյան ընդհանուր հետազոտություն , որը ցույց կտա էրիտրոցիտների, լեյկոցիտների և տրոմբոցիտների քանակական և ֆունկցիոնալ խախտումները, ինչն էլ ասում է օրգանիզմի վիճակի մասին:

Թեմա  Մկանների կառուցվածքը և գործողութունները:Որ մկաններն են համաազդիչ և հակաազդիչ:Լրացուցիչ աշխատանք:Սովորել նշված թեման, այս նյութը նայել, թարգմանել, պատրաստել ուսումնական նյութ՝ հայերեն։

Կմախքի մկանները կազմված են յուրատիպի մաշկից, որոնք ի պատասխան նյարդային իմպուլսին՝ կարող են կրճատվել։ Մկանը կազմված է բազմազան մանրաթելերից, ամեն խուրձը պարունակում է 10-ից 100 մանրաթել։ Նրանք փաստացի ներկայանում են թելանման բջիջներ, որոնց երկարությունը կազմում է մի քանի սանտիմետր։ Մկանների աղյուսակները պարունակում են երկար թելեր, որոնց անվանում են մորֆոֆունկցիոնալ խումբ, դրա տրամագիծը կազմում է 1/100 միլիմետրից քիչ։ Նրանք բաժանվում են երկու ենթախմբերի՝ հաստ և բարակ։ Երբ մկանային մանրաթելերը մտնում են նյարդային իմպուլս, այդ թելերը համագործակցում են իրար հետ։ Միասնական թելերի համագործակցումը կանխում է մորֆոֆունկցիոնալ խմբի և բոլոր մկանների առաջացումը։

Ոսկրերը և մկանները կազմում են հենաշարժիչ համկարգը։ Հենաշարժիչ համակարգը կատարում է պաշտպանողական և հենարանային գործառույթներ։ Պաշտպանողական կերպով պաշտպանում է ներքին օրգանները արտաքին վտանգներից, օրինակ՝ կրծքավանդակը պաշտպանում է սիրտը և թոքերը։ Ներքին օրգանները հենվում են այդ համակարգի վրա։ Հենաշարժիչ համակարգը ապահովում է մարմնի շարժումը։ Ոսկրերը նաև կատարում են արյունաստեղծ գործառույթ։

Աճը և կազմությունը

Ոսկրերը կազմված են 22% անօրգան, 28% օրգանական նյութերից և 50% ջրից։ Երիտասարդների մոտ ավելի շատ է օրգանական նյութերը, իսկ ծերերի մոտ ավելի շատ են հանքային աղերը։ Օրգանական նյութերը ապահովում են ոսկրերի ճկունությունը, իսկ անօրգանականը ապահովում է ամրությունունը։ Ոսկորը պատված է ամուր թաղանթ շրջոսկրով, որը կոտրվածքների դեպքում արագացնումէ ապաքինումը։ Ոսկրերը աճում են և երկարությամբ և հաստությամբ։ Երկարությամբ աճելու դեպքում բջիջները բազմանում են, իսկ հաստությամբ աճելու դեպքում բջիջները պոկվում են իրարից։ Մակուղեղի արտադրած աճի հորմոնն է կարգավորում ոսկերի աճը։

Ոսկրերի շարժումը և միացումը

Գոյություն ունի ոսկրերի միացման 3 տեսակ՝ շարժուն, կիսաշարժուն և անշարժ։ Հիմնականում միացումները լինում են շարժուն և իրար են միանում հոդեր կազմելով։ Կիսաշարժունի ժամանակ ոսկորները կարողանում են ապահովել միայն մի քանի շարժում և կատարվում է աճառի միջոցով։ Անշարժ միացումը իրականացվում է կարերի և սերտաճման միջոցով։

Մարդու կմախքը

Չափահաս մարդկանց ոսկրերը 220-ն են և իրար հետ ստեղծում են հենաշարժիչ համակարգը։