Рубрика: Քիմիա 9

Բնութագրեք   ՁԵՐ ընտրած  տարրի  ատոմը՝ պատասխանելով   հետևյալ  հարցադրումներին.

ա)  քիմիական  տարրի  նշանը Al
բ)  կարգաթիվը 13, միջուկի  լիցքը՝ Z = 13
գ)  ատոմի  բաղադրությունը (պրոտոնների — 13, նեյտրոնների — 14, էլեկտրոնների թիվը — 13)
դ)  պարբերության  համարը 3, լրիվ լրացված էներգիական մակարդակների  թիվը 2, 8 , 3.

ե)  խմբի  համարը, ենթախումբը (գլխավո՞ր  է, թե՞ երկրորդական), արտաքին

     էներգիական  մակարդակում  էլեկտրոնների  թիվը — III խումբ, երկրոդրական ենթախումբ

զ)  էլեկտրոնների  բաշխումն  ըստ էներգիական  մակարդակների

է)  էլեկտրոնային  բանաձևը (էլեկտրոնների  բաշխումն ըստ էներգիական

      մակարդակների  և ենթամակարդակների), նաև  քվանտային բջիջներով — 1s^2,2s^2,2p^6,3s^2,3p^2

ը)  ո՞ր հատկություններն  են  ավելի  ուժեղ  արտահայտված` մետաղակա՞ն, թե՞                 

      ոչ մետաղական — Մետաղական                                              

 թ)  գրեք պարզ  և  բարդ  նյութերի  բանաձևեր, որոնց  բաղադրության  մեջ         

      առկա  է  այդ   տարրի  ատոմներ  և  անվանեք  նյութերը — Al_₂O_₃ Ալյումինի օքսիդ, Al(OH)₃ Ալյումինի հիդրօքսիդ

ժ)  կատարեք  հաշվարկներ, որոշեք՝

1. տարրի  մեկ  ատոմի  զանգվածը՝ m_o (գ)  և (կգ)
   m₀=102·1,66•10^-27կգ=169•10^-27կգ=1.69•10^-25կգ
2. բարդ  նյութերի   հարաբերական  մոլեկուլային  զանգվածները`M_r
   Mr=27*2 + 16*3=54+48=102
3.  տարրերի  զանգվածային   հարաբերությունները  բարդ  նյութերում  և
   m(Al) : m(O)=54 : 48
4.  զանգվածային  և մոլային բաժինները (%)-ով արտահայտված:
   w(Al)= 54 : 102 * 100% = 53%
   w(O)= 48 : 102 * 100% = 100% — 53% = 47%
   
   

Կիրառություն

Ալյումինե գլանվածք

Ալյումինը հեշտությամբ է ենթարկվում մեխանիկական մշակման, որովհետև ունի մեծ կռելիություն և ձգվողականություն։ Կարելի է գլանել, լար ձգել, ինչպես նաև մամլել ու դրոշմել՝ իրին տալով ցանկացած ձև։

Թունավոր հատկության բացակայությունը թույլ է տալիս ալյումինը լայնորեն օգտագործելու խոհանոցային սպասքի, սննդի և գարեջրի արտադրական սարքավորումների պատրաստման, ինչպես նաև՝ սննդանյութերի և դեղանյութերի փաթեթավորման համար։ Առանց ալյումինի դժվար կլիներ պատկերացնել ինքնաթիռաշինությունը։ Ալյումինի աղերից մեծ կիրառություն ունի ալյումինական շիբը՝ KAl(SO₄)₂•12H₂O, որը կրկնակի աղ է (նաև բյուրեղահիդրատ է) և օգտագործվում է արյան մակարդման համար, ինչպես նաև մուրաբաների պատրաստման և մանրաթելերի ներկման ժամանակ (մեծացնում է ներկանյութի կապը մանրաթելի հետ)։

Առաջադրանքներ.

1.-Թթվածնի տարածվածությունը երկրագնդի վրա

 Երկրագնդի ջրապաշարներում թթվածնի զանգվածային բաժինը 85,82 % է, ավազում՝ 53 %, կավերում, լեռնային ապարներում ու հանքերում՝ մոտավորապես 56 %։ 

Բնութագրեք  հետևյալ  տարրերը՝ ածխածին, ջրածին, թթվածին, ազոտ, ֆոսֆոր, ծծումբ, նատրիում, կալիում, կալցիում, մագնեզիում, երկաթ, ֆտոր, քլոր, բրոմ, յոդ, սիլիցիում, մանգան, պղինձ, ցինկ, արծաթ, ոսկի ….           ըստ  հետևյալ սխեմայի՝

• քիմիական  տարրի  նշանը…….
• կարգաթիվը…..
• միջուկի  լիցքը …..
• հարաբերական ատոմային զանգվածը՝ Ar
• ատոմի բաղադրությունը ….
• մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ)
• ո՞ր  պարբերության տարր  է …
• ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է …
• ատոմի էլեկտրոնային  թաղանթի կառուցվածքը՝ էլեկտրոնների  բաշխումը  ըստ էներգետիկ մակարդակների,էլեկտրոնային բանաձևը, նաև  քվանտային  բջիջներով
• մետաղ է,`թե ոչմետաղ

Ինչպիսի՞  պարզ  և   բարդ նյութերի օրինակներ  գիտեք, որոնց  բաղադրության  մեջ  առկա  են  այդ  տարրի ատոմներ`բերեք  տարբեր  տարրերի  հետ   առաջացրած   միացությունների  բանաձևերը

Ֆոսֆոր

• Քիմիական նշանը- P
• Կարգաթիվ-15
• Միջուկի  լիցքը-+15
• Հարաբերական ատոմային զանգվածը-Ar(P)=31
• Ատոմի բաղադրությունը-15p, 16n, 15e
• Մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ)-31
• Ո՞ր  պարբերության տարր  է-3-րդ
• Ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է-Խումբը՝ V, ենթախումբը՝ գլխավոր
• Ատոմի էլեկտրոնային  թաղանթի կառուցվածքը-1s²  2s² 2p⁶ 3s² 3p³
• Մետաղ է,`թե ոչ մետաղ-ոչ մետաղ

Նատրիում

• Քիմիական նշանը-Na
• Կարգաթիվ-1
• Միջուկի  լիցքը-+1
• Հարաբերական ատոմային զանգվածը-Ar(Na)=23
• Ատոմի բաղադրությունը-11p(պրոտոն), 12n(նետրոն), 11e(էլեկտրոն)
• Մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ)-23
• Ո՞ր  պարբերության տարր  է-3-րդ
• Ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է-Խումբը՝ I, ենթախումբը՝ գլխավոր
• Ատոմի էլեկտրոնային  թաղանթի կառուցվածքը-1s²2s²2p⁶3s¹
• Մետաղ է,`թե ոչ մետաղ-մետաղ է

Ջրածին 

• Քիմիական նշանը-H
• Կարգաթիվ-1
• Միջուկի  լիցքը-+1
• Հարաբերական ատոմային զանգվածը-Ar(H)=1
• Ատոմի բաղադրությունը- -6p, 6e
• Մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ) — 1
• Ո՞ր  պարբերության տարր  է-Առաջին
• Ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է-խումբը՝ I, ենթախումբը՝ գլխավոր
• Ատոմի էլեկտրոնային  թաղանթի կառուցվածքը-1s¹
• Մետաղ է,`թե ոչ մետաղ-ոչ մետաղ:․

Թթվածին

• քիմիական  տարրի  նշանը-Օ
• կարգաթիվը-8
• միջուկի  լիցքը- +8
• հարաբերական ատոմային զանգվածը՝ Ar-Ar(O)=16
• ատոմի բաղադրությունը-
• մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ) =16
• ո՞ր  պարբերության տարր  է=երկրորդ պարբերություն
• ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է-6րդ խումբ

Ազոտ

• քիմիական  տարրի  նշանը-N
• կարգաթիվը-7
• միջուկի  լիցքը-+7
• հարաբերական ատոմային զանգվածը՝ Ar-Ar(N)=14
• ատոմի բաղադրությունը- 
• մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ) -14
• ո՞ր  պարբերության տարր  է–2րդ պարբեություն
• ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է-5րդ խումբ 7րդ տարր

Ծծումբ

• քիմիական  տարրի  նշանը-S
• կարգաթիվ-16
• միջուկի  լիցքը-+16
• հարաբերական ատոմային զանգվածը՝ Ar-Ar(S)=32
• ատոմի բաղադրությունը ….
• մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ) -32
• ո՞ր  պարբերության տարր  է-3րդ պարբերություն
• ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է-6րդ խումբ

Ջուրը մարդու կյանքի կարևորագույն բաղադրիչներից է: Ջրի բանաձևն է H2O
Ջուրը բարդ նյութ է որովհետև կազմված է 2 տարբեր տարի ատոմներից (ջրածին և թթվածին) նաև անօրգանական նյութ է համարվում:
Առանց դրա կյանքն ընդհանրապես հնարավոր չէ, առանց ջրի մարդը կարող է ապրել ընդամենը 3-4 օր, բայց առանց սննդի կարող է գոյատևել գրեթե 3 ամիս: Այսպիսով,  պետք է շատ զգույշ լինել ջրի նկատմամբ, քանի որ Երկրի վրա խմելու համար այնքան ջուր չկա, չնայած այն բանին, որ մոլորակի տարածքի երեք քառորդը ծածկված է ջրով: Հայտնի է, որ մեր մոլորակի 70% -ը ծածկված է ջրով, որից քաղցրահամ ջուրը կազմում է 3% (մեծ մասամբ սառցադաշտերի տեսքով), և խմելու համար պիտանի է միայն 1% -ը: Եվ սա, չնայած այն հանգամանքին, որ մարդուն իր կյանքի ընթացքում միջին հաշվով պետք է 35 տոննա խմելու ջուր: Ընդհանուր առմամբ, ջրաբանները առանձնացնում են ջրի 1330 տեսակ: Դասակարգումները կատարվում են ըստ տարբեր չափանիշների. ըստ ծագման, լուծված նյութերի տեսակի և քանակի և այլն:

Պարզվում է՝ ջուրը ոչ միայն կյանք է բերում, այլև տանում է: Ապացուցված է, որ հիվանդությունների ավելի քան 80% -ը փոխանցվում է ջրի միջոցով: Ամեն տարի նման հիվանդություններից մահանում է 25 միլիոն մարդ:

Ջրի դերը մեր կյանքում դժվար է գերագնահատել:

Հետաքրքիր փաստեր
1. Կորցնելով մարդու մարմնի ջրի 2% -ը ` մարդու մոտ ծարավ է առաջանում , 6-8% _ի դեպքում կիսաուշաթափ վիճակ , 10%-ի դեպքում սկսվում են գալուցինացիաներ և առաջանում են խնդիրներ կուլ տալու հետ , իսկ 12% _ի դեպքում մարդ մահանում է :

2. Երկրի հողային մասի մեջ ջուրը 10ից-12 անգամ ավելի շատ ջուր կա , քան համաշխարհային օվկիանոսում :

3. Միայն ջրի պաշարի 3% _ն է խմելու , ընդ որում դրա մեծ մասը սառցաբեկորների մեջ է : ԵՎ միայն 1.1% _ն է հասանելի մարդկանց :
4. Ալկոհոլային խմիչքների և կոֆեինի օգտագործումը բերում է ջրազրկման : Ամնե խմված բաժակից հետո , պետք է լրացուցիչ ջուր խմել :
5. Օվկիանոսի մաքուր ջրի կապույտ գույնը բացատրվում է լույսի ամբողջությամբ կլանման և տեղաբաշխման հաշվին :

6. Տաք ջուրը սառնարանում ավելի արագ է սառում, քան՝ սառը: Գիտնականներին չի հաջողվել ամբողջությամբ լուծել այս հանելուկը: Համարվում է, որ եռացրած ջուրը պարունակում է ավելի քիչ աղեր, քանի որ  եռման ժամանակ դրանք լուծվում են ու ջուրն արագ վերածվում է սառույցի:

7. Բավականին տարօրինակ է, որ աշխարհի տարբեր մասերում սառույցն ունի տարբեր ջերմաստիճան: Անտարկտիդայում սառույցը ամենասառն է `- 60 աստիճան, Գրենլանդիայում` – 28 աստիճան, Ալպերում` ընդամենը 0 աստիճան:

8. Հարավսլավիայում կա եզակի մի լիճ՝ Ցերկնիցա: Ամռանն ու ձմռանն ամբողջովին անհետանում է,  իսկ գարնանն ու աշնանը հայտվում՝ լցված ձկներով:

9. Իսկ Ալժիրում կա մի լիճ, որը լցված է «թանաքով»: Դուք նույնիսկ կարող եք գրել այս ջրով: Այս եզակի բնական երևույթը գտնվում է Ալժիրի Սիդ Բել Աբբես քաղաքի մոտակայքում: Ձկներ լճում չեն ապրում, բույսեր չեն աճում: Իսկ թանաքը, որը  լցված է ջրի փոխարեն, թունավոր է կենդանի օրգանիզմների համար և միայն գրելու համար հարմար է: Թանաքի լճի երևույթը առեղծված է մնում գիտնականների համար: Վերջերս, վերջապես պարզ դարձավ, թե ինչպես է այդպիսի անսովոր նյութը ջրի փոխարեն հայտնվել լճում: Պարզվում է, որ այս լիճ է հոսում երկու գետ: Դրանցից մեկում  լուծված են երկաթի աղեր: Երկրորդը պարունակում է մի շարք օրգանական միացություններ, որոնք վերցված են տորֆի ճարմանդներից: Փոխազդելով միմյանց հետ, այս գետերի ջրերը քիմիական ռեակցիաների արդյունքում թանաք են առաջացնում: