Рубрика: Ֆիզիկա. Տատը և դասարանում

§ 57. ՋԵՐՄԱՅԻՆ ՇԱՐԺԻՉՆԵՐ.

Ջերմաշարժիչներ են անվանում այն մեքենաները, որոնք վառելիքի ներքին էներգիան փոխարկում են մեխանիկական էներգիայի։

Ջերմաշարժիչի տեսակներն են՝ ներքին այրման շարժիչ, դիզելյային շարժիչ, շոգետուրբին, ռեակտիվ շարժիչ և այլն։

Ջերմաշարժիչի բնութագիրը դա օգտակար գործողության գործակիչն է (ՕԳԳ)։

Ջերմաշարժիչի ՕԳԳ է կոչվում կատարված օգտակար աշխատանքի հարաբերությունն այն ջերմաքանակին, որն ստացվել է վառելիքի այրումից։

Հարցեր

1. Բերե՛ք գոլորշու՝ ներքին մեխանիկական էներգիայի վերածվելու օրինակներ: 

Ջրի և սպիրտայրոցի բոցի միջև ջերմափոխանակության հետևանքով ջրի ներքին էներգիան մեծանում է, և որոշ ժամանակ անց ջուրը սկսում է եռալ։

2. Ի՞նչ է ջերմաշարժիչը: 

Ջերմաշարժիչներ են անվանում այն մեքենաները, որոնք վառելիքի ներքին էներգիան փոխարկում են մեխանիկական էներգիայի։

3. Թվարկե՛ք ջերմաշարժիչների տեսակները: 

Ջերմաշարժիչի տեսակներն են՝ ներքին այրման շարժիչ, դիզելյային շարժիչ, շոգետուրբին, ռեակտիվ շարժիչ և այլն։

4. Ի՞նչն են անվանում ջերմաշարժիչի օգտակար գործողության գործակից: 

Ջերմաշարժիչի ՕԳԳ է կոչվում կատարված օգտակար աշխատանքի հարաբերությունն այն ջերմաքանակին, որն ստացվել է վառելիքի այրումից։

5. Ո՞վ է հայտնագործել շոգեմեքենան

Առաջին փորձերը կատարել են անգլիացի մեխանիկ Թոմաս Սևերին (1698) և անգլլիացի գյուտարար Թոմաս Նյուքոմենը (1705)։ Իվան Պոլզունովը ստեղծեց (1763—1765 թթ.) առաջին շոգեօդափչման մեքենան։ Սակայն ժամանակակից շոգեմեքենայի նախատիպը Ջեյմս Ուատտի ունիվերսալ մեքենան էր (1774-1784), որի օգտակար գործողության գործակիցն անհամեմատ բարձր էր նախորդներից։

§50.Գոլորշիացում և խտացում:

§51.Եռում: Եռման ջերմաստիճան:

§52.Շոգեգոյացման տեսակարար ջերմություն:

1.Ինչ է շոգեգոյացումը:

Շոգեգոյացումը՝ նյութի անցումը հեղուկ կամ պինդ վիճակից գազային վիճակի

2. Ինչ է գոլորշիացումը:

Գոլորշիացումը՝նյութի անցումը հեղուկ կամ պինդ վիճակից գազային վիճակի

3. Ինչ է խտացումը:

երբ նյութը գազային վիճակից անցնում է հեղուկ վիճակի, կոչվում է խտացում:

4. Որ գոլորշին է կոչվում հագեցած:

Հագեցած գոլորշի, հագեցնող գոլորշի, հեղուկի կամ պինդ մարմնի հետ թերմոդինամիկական հավասարակշռության մեջ գտնվող, քիմիական նույն բաղադրության գոլորշի։

5. Որ պրոցեսն են անվանում եռում:

Երբ նյութը հեղուկ վիճակից անցնում է գազային վիճակ:

6. Ինչն են անվանում հեղուկի եռման ջերմաստիճան:

Եռում է կոչվում ինտենսիվ շոգեգոյացումը, որի դեպքում հեղուկի ներսում աճում և վերև են բարձրանում գոլորշու պղպջակները:

7. Ինչն են անվանում շոգեգոյացման ջերմություն:

Այն ջերմաստիճանը որի ժամանակ նյութը հեղուկ վիճակից անցնում է գազային վիճակ:

8. Ինչն են անվանում շոգեգոյացման տեսակարար ջերմություն:

Ֆիզիկական այն մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե հաստատուն ջերմաստիճանում ինչ ջերմաքանակ է անհրաժեշտ 1 կգ հեղուկի գոլորշացման համար։

§47.Նյութի ագրեգատային վիճակները:

§48.Բյուրեղային մարմինների հալումն ու պնդացումը:

§37.Հալման տեսակարար ջերմություն: 

Քննարկվող հարցեր՝

1. Ինչ ագրեգատային վիճակներում կարող է լինել նյութը:

Նյութը կարող է լինել պինդ հեղուկ գազային վիճակներում:

2. Որոնք են ջրի ագրեգատային վիճակները: 

Ջրի ագրեգատային վիճակներն են պինդ գազային հեղուկ:

3. Ինչով են բնորոշվում նյութի այս կամ այն ագրեգատային վիճակները:

Պնդացումը  այն է, երբ հեղուկ վիճակից դառնում է պինդ  վիճակ Օրինակ. Ջրից դառնում է սառույց:

4. Որ պրոցեսն է կոչվում հալում:

Հալումը  այն է, երբ  պինդ մարմնից նյութը սկսում է հալել Օրինակ. Սառույցից դառնում է ջուր վիճակ:

5. Որ պրոցեսն է կոչվում պնդացում:

Հալման հակառակ երևույթը, երբ նյութը հեղուկ վիճակից անցնում է պինդ վիճակի, կոչվում է պնդացում:

6. Ինչ է հալման ջերմատիճանը:

Այն ջերմաստիճանը, որի ժամանակ սկսում է հալումը և ավարտվում, անվանում են նյութի հալման ջերմաստիճան:

7. Ինչ է գոլորշիացումը:

Հեղուկի ազատ մակերևույթից շոգեացումը կոչվում է գոլորշիացում։

8.Ինչ է խտացումը:

Խտացումը կարող է տեղի ունենալ նաև այն ժամանակ, երբ գոլորշին չի շփվում հեղուկի հետ:

9. Որ գոլորշին է կոչվում հագեցած:

Հագեցած գոլորշին հեղուկի կամ պինդ մարմնի հետ թերմոդինամիկական հավասարակշռության մեջ գտնվող, քիմիական նույն բաղադրության գոլորշին է։

§42. Կոնվեկցիա.

§43.Ճառագայթային ջերմափոխանակում .

Առաջադրվող հարցեր՝

1.Բացատրեք, թե ինչպես է տեղի ունենում ջերմափոխանակումը մթնոլորտի ստորին՝ տաք, և վերին՝ սառը, շերտրրի միջև: Ձեզ հայտնի որ օրենքի վրա է հիմնված այդ ջերմափոխանակումը: 

Ջերմափոխանակումը մթնոլորտի ստորին՝ տաք, և վերին՝ սառը, շերտրրի միջև տեղի է ունենում հետևյալ կերպ։Օդի անհավասարաչափ տաքացմամբ պայմանավորված ջերմությունը կարող է շատ արագ փոխանցվել մի տեղից մյուսը։Տաքանալիս օդը ընդարձակվում է և նրա խտությունը դառնում է ավելի փոքր քան շրջապատող սառը օդինը։Այս դեպքում ելնելով Արքիմեդյան օրենքից, որտեղ տաք օդի վրա ազդող աքիմեդյան ուժը գերազանցում է նրա կշիռը  ստիպելով , որ նա բարձրանա վեր, իսկ ավելի մեծ խտությամբ սառը օդը իջնի ներքև։Տեղի է ունենում սառը և տաք օդի շերտերի մեխանիկական խառնում, որն ուղեկցվում է ջերմափոխանակմամբ։ Ջերմափոխանակումը հիմնված է կոնվեկցիաի օրենքի վրա։

2.Ջերմահաղորդման որ եղանակն են անվանում կոնվեկցիա: Որն է կոնվեկցիայի և ջերմահաղորդականության երևույթի հիմնական տարբերությունը:

Կոնվեկցիա են անվանում հեղուկի կամ գազի հոսանքների միջոցով կատարվող ջերմահաղորդումը, որը հետևանք է հեղուկի կամ գազի շերտերի անհավասարաչափ տաքացման։
Ջերմահաղորդականությամբ ջերմության հաղորդումը միջավայրի մի մասից մյուսը չի ուղեկցվում նյութի տեղափոխմամբ, իսկ կոնվեկցիան հեղուկներում և գազերում նյութի տեղափոխության հետևանքով ջերմության փոխանցումն է մի տեղից մյուսը։

3.Նկարագրեք օդում կոնվեկցիան ցուցադրող փորձը: 

Կոնվեկցիայի երևույթը մեծ դեր ունի բնության մեջ։Նրա շնորհիվ մթնոլորտի օդը շարունակ խառնվում է ,որի հետևանքով երկրի բոլոր վայրերում օդն ունի գրեթե նույն բաղադրությունը։ Քննարկենք հետևյալ փորձը։Ուղղաձիգ դրված ապակե խողովակը լցնենք ծխով։Ծուխը սովորաբար երկար մնում է խողովակում։Բայց երբ փորձենք ներքևից խողովակին մոտեցնենք  վառվող սպիրտայրոց, ապա տաքացած օդը վեր կբարձրանա շնորհիվ կոնվեկցիայի և շարժման մեջ կդրվի խողովակի ներսի ծուխը որն էլ դուրս կգա խողովակի վերին ծայրից։

4.Նկարագրեք ջրում կոնվեկցիան ցուցադրող փորձը:

Ապակե անոթի մեջ ջուր լցնենք և անոթի հատակին դնենք կայլիումի պերմանգանատի մի քանի փշուր։Կտեսնենք, որ հատակի մոտ ջուրը կդառնա մանուշակագույն։Անոթը դնենք վառվող գազոջախին կտեսնենք, թե ինչպես է գունավորված ջրի ներքևի տաք շերտերը, արտամղվելով՝ սառը ջրից բարձրանում են վեր։Իսկ սառը պատերի մոտի ջուրը իջնում է ներքև։Այսինքն տեղի է ունենում ջրի անընդհատ շրջապտույտ որն էլ ուղեկցվում է ջերմության տեղափոխմամբ։Ջրի այս շրջապտույտը հենց կոնվեկցիան է, որի շնորհիվ ջուրը հավասարաչափ է տաքանում։

5.Ինչպես է գոյանում ամպը:

Պարզ եղանակին Արեգակը տաքացնում է գետինը, միաժամանակ տաքացնելով նաև մթնոլորտի երկրամերձ շերտը։Դրա շնորհիվ տաքացած օդի այդ զանգվածը բարձրանում է վեր։Բարձրանալուն զուգընթաց տաք օդն ընդարաձակվում է բավականաչափ արագ, քանի որ վեր է բարձրանում համեմատաբար մեծ արագությամբ։Արագ ընդարձակվելիս վեր բարձրացող օդն աշխատանք է կատարում ոչ թե շրջապատից ստացած էներգիայի այլ իր ներքին էներգիաի հաշվին։Օդի այդ զանգվածի ջերմաստճանը նվազում է։Վեր բարձրացող օդը սկսում է սառչել, իսկ եթե նաև խոնավ է, ապա որոշ բարձրությունից սկսած գոլորշու խտացման հետևանքով առաջանում է ջրի մանրիկ կաթիլներ և գոյանում է ամպը։

6.Ինչպես է առաջանում քամին:

Քամին առաջանում է երբ ցերեկն Արեգակի ճառագայթներն գետինն ավելի արագ են տաքացնում քան ծովի, լճի և այլն ջուրը, ուստի ցամաքի ջերմաստճանը ավելի բարձր է, քան ջրինը։Բարձր է նաև ցամաքի վրա օդի շերտի ջերմաստճանը, իսկ տաք օդն էլ ընդարձակվելով բարձրանում է վեր։Նրա տեղը զբաղեցնում է ծովից եկող սառը օդային զանգվածը։Այսպես առաջանում է քամի՝ փչելով ծովից դեպի ցամաք։Գիշերը տեղի է ունենում հակառակը գետինը ավելի արագ է պաղում քան ջուրը, ուստի նրա ջերմաստճանը ավելի բարձր է քան ցամաքինը։Քամին արդեն փչում է ցամաքից դեպի ծով։

7.Հնարավոր է արդյոք կոնվեկցիան պինդ մարմիններում?

Ոչ, հնարավոր չէ։Քանի որ կոնվեկցիան դա հեղուկի կամ գազի հոսաքների միջոցով կատարվող ջերմահաղորդումն է, այսինքն հեղուկներում և գազերում նյութի տեղափոխության հետևանքով ջերմության փոխանցումն է մի տեղից մյուսը։

8.Ինչ է էլեկտրամագնիսական դաշտը: Ինչ վիճակներում կարող է գոյություն ունենալ:

Այն տարածությունը որտեղ գործում են էլեկտրական և մագնսիական ուժերը կոչվում է էլեկտրամագնիսական դաշտ։
Էլեկտրամագնիսկան դաշտը կարող է գոյություն ունենալ և նյութի հետ կապված վիճակում և նյութից առանձին։Նյութից առանձնանալով այն տեղափոխվում է տարածության մեջ։

9.Ինչ է էլեկտրամագնիսական ալիքը:

էլեկտրամագնիսական ալիքը ժամանակի ընթացքում էլեկտրական և մագնիսական դաշտերի տարածումն է տարածության մեջ:

10.Ջերմահաղորդման որ եղանակն են անվանում ճառագայթային ջերմափոխանակում: Բերեք մի քանի օրինակ:

Ջերմահաղորդականությունը, որն իրականացվում է ջերմային ճառագայթման արձակման և կլանման միջոցով կոչվում է ճառագայթային ջերմափոխանակություն։Օրինակ՝ ձեռքը ներքևից մոտեցնելով հոսանքին միացված էլեկտրական արդուկին զգում ենք թե ինչպես է ջերմությունն արդուկից հաղորդվում մեր ձեռքին։Արդուկի և ձեռքի միջև կա օդի շերտ։Սակայն օդը վատ ջերմահաղորդիչ է, նշանակում է ,որ ջերմությունն արդուկից մեր ձեռքին ջերմահաղորդականությամբ չի փոխանցվում,չի փոխանցվում նաև կոնվեկցիայով ,ուրեմն՝ ջերմությունը մեր ձեռքին հաղորդվում է ճառագայթային ջերմափոխանակմամբ։

11.Որ մարմինն է ավելի լավ կլանում ջերմային ճառագայթումը՝սև, թե սպիտակ:

Մուգ գույնի մակերևությները ավելի լավ կլանիչներ են քան բաց գույնի մակերևությները ,այդ իսկ պատճառով մուգ գույնի մարմինները ջերմային ճառագայթման ավելի լավ կլանիչներ են։

12.Ինչու են օդապարիկները, ինքնաթիռի թևերը ներկում արծաթագույն, իսկ Երկրի արհեստական արբանյակներում տեղակայված որոշ սարքեր՝ մուգ գույնով:

Օդապարիկները և ինքնաթիռների թևերը շատ հաճախ ներկում են արծաթագույն ներկով, որպեսզի դրանք ավելի քիչ տաքանան արեգակնային ճառագայթներից։Իսկ եթե անհրաժեշտ է օգտագործել արեգակնային էներգիան այս դեպքում Երկրի արհեստական արբանյակներում տեղակայված որոշ սարքեր տաքացման նպատակով ներկում են մուգ գույնի։

Թեմա՝    Ներքին էներգիա (ԳԼՈՒԽ V)   §40. Ջերմաքանակ. §41. Ջերմահաղորդականություն.

Առաջադրվող հարցեր՝

1) Ինչով են տարբերվում ջերմահաղորդման պրոցեսը և աշխատանքի կատարումը:

Դրանք տարբերվում են իրարից նրանով, որ ջերմահաղորդման պրոցեսը կատարվում է առանց աշխատանքի , տեղի է ունենում միմիայն մարմնի ներքին էներգիայի փոփոխման հետևանքով, իսկ մյուս երևույթի առկայության համար, պետք է կատարել որևէ աշխատանք: 

2) Ինչ է ջերմանաքանակը: 

Այն էներգիան, որը մարմինը ստանում կամ տալիս է ջերմափոխանակության ժամանակ, կոչվում է ջերմաքանակ:

3) Ինչ միավորով է արտահայտվում ջերմաքանակը միավորների ՄՀ-ում:

ՄՀ-ում ջերմաքանակի միավորը 1 Ջ-ն է(Ջոուլ): Օգտագործվում են նաև կԳ- կիլոջուոլը և ՄԳ-մեգաջուոլը:

4) Որ դեպքում է ավելի շատ ջերմաքանակ պահանջվում՝ նույն զանգվածի գոլ, թե եռման ջուր ստանալու համար:

Ավելի շատ ջերմաքանակ պահանջվում եռման ջուր ստանալու համար—100 աստիճան։

5) 1լ և 2լ տարողությամբ անոթները լիքը լցված են եռման ջրով: Մինչև սենյակային ջերմատիճանը սառչելիս որ անոթի ջուրն ավելի շատ ջերմաքանակ կկորցնի:

1լ տարողությամբ անոթը ավելի շատ ջերմաքանակ կկորցնի:

6) Նկարագրեք ջերմահաղորդականության երևույթը ցուցադրող փորձը:

Տաք մարմնից սառը մարմնին կամ մարմնի տաք տեղամասից սառը տեղամասին ներքին էներգիայի հաղորդման պրոցեսը, որն իրականացվում է մոլեկուլների ջերմային շարժման և թոխազդեցության շնորհիվ, կոչվում է ջերմահաղորդականություն:

Ամրակալանին ամրացնում ենք պղնձե ձող: Մոմով կամ պլաստիլինով ձողի երկայնքով մի քանի մեխ ամրացնենք: Ձողի մյուս ծայրը տաքացնենք սպիրտայրոցի բոցով: Տաքանալու ընթացքում մոմը սկսում է հալվել, և մեխերն աստիճանաբար պոկվում են ձողից: Ընդ որում սկզբում պոկվում են այն մեխերը, որոնք ավելի մոտ են մոմին:Հետո հերթականությամբ պոկվում են մյու մեխերը: Այսպես էներգիան ձողի տաք ծայրից հաղորդվում է դեպի սառը ծայրը:

7) Թվարկեք մի քանի լավ ջերմահաղորդիչ մի քանի վատ ջերմահաղորդիչ նյութեր:

Լավ ջերմահաղորդիչ մետաղներ են՝ արծաթը, փայտը:
Վատ ջերմահաղորդիչ են՝ օդը , գազերն ու հեղուկները։

8) Ինչու է օդը վատ ջերմահաղորդիչ:

Քանի որ օդը գազ է, իսկ գազերում մոլեկուլների հեռավորությունը մեծ է  և մոլեկուլների բախումները հազվադեպ են տեղի ունենում, էներգիան շատ դանդաղ է  փոխանցվում մի մոլեկուլից մյուսին:

9) Ինչ կիրառություն ունեն ջերմամեկուսիչ նյութերը:

Ջերմամեկուսիչ նյութերը շատ լայն կիրառություն ունեն շինարարության ոլորտում։

10.Ինչ եք կարծում հնարավոր է ջերմահաղորդականությն երևույթը վակուումում: Ինչու:

Ոչ, քանի որ վակումում մարմինները չեն փոխազդում:

Թերմոս

Դիտեք նաև կից ուսումնական նյութը.

ՋԵՐՄԱՀԱՂՈՐԴԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ՏԵՍԱԿՆԵՐԸ

Թեմա՝ Ներքին էներգիա (Գլուխ V)
§38. Ներքին էներգիա.
§39. Ներքին էներգիայի փոփոխման եղանակները. Առաջադրվող հարցեր՝

1. Մեխանիկական էներգիայի ի՞նչ տեսակներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:

Մեխանիկական էներգիան լինում է կինետիկ և պոտենցիալ, էներգիաների գումարն է:

2. Ձևակերպեք էներգիայի պահպանման օրենքը:

Շփման ուժերի բացակայությամբ մեխանիկական էներգիան շարժման ընթացքում մնում է հաստատուն։

3. Ինչպե՞ս է փոխվում որոշ բարձրությունից ընկնող գնդիկի էներգիան
հենարանին (օրինակ գետնին) հարվածելուց հետո: Խախտվում է արդյոք
էներգիայի պահպանման օրենքն այդ ժամանակ: Ինչու՞:

Տեղի է ունենում պոտենցիալ էներգիայի փոխակերպում կինետիկ էներգիայի։

4. Ինչու՞ է ընկնող գնդիկի հարվածից կապարե թիթեղի ջերմաստիճանը
բարձրանում:

Երկու մարմինների մոլեկուլները շփման մակերեսում կատարում են ջերմային շարժում և տաքանում են։

5. Ի՞նչ է մարմնի ներքին էներգիան: Ինչի՞ց է կախված այն։

Մարմինը կազմող մասնիկների ջերմային շարժման կինետիկ և միմյանց հետ փոխազդեցության պոտենցիալ էներգիաների գումարը կոչվում է մարմնի ներքին էներգիա:

7. Բերեք օրինակներ, որոնք համոզում են, որ շփման կամ դիմադրության
ուժերի առկայությամբ շարժվելիս փոխվում է մարմնի ֆիզիկական վիճակը:

Երբ բարձրությունից մի բան ընկնում է։

8. Ի՞նչն է բնութագրում մեխանիկական էներգիայի փոփոխությունը:

էներգիայի պահպահման օրենքը։

9. Նկարագրեք փորձ, որտեղ ջերմաստիճանի բարձրացմանը զուգընթաց
մեծանում է մարմնի ներքին էներգիան:

Օրինակ, երբ ջուրը տաքացնում ենք։

11. Ի՞նչ է ջերմահաղորդումը: Կարելի՞ է ջերմահաղորդումը համարել
էներգիայի փոխակերպում: Ինչու՞:

Ջերմահաղորդում նյութի ջերմությունը փոխանցելու հատկությունը։

12. Մարմնի ներքին էներգիան մեծացել է 10 Ջ-ով: Ի՞նչ եք կարծում
ջերմահաղորդմամբ, թե աշխատանք կատարելու միջոցով է տեղի ունեցել
ներքին էներգիայի այդ աճը:

Ջերմահաղորթման:

13. Տաք ջուրը խառնել են սառը ջրին: Ինչու՞ է խառնուրդի ջերմաստիճանը
բարձր սառը ջրի ջերմաստիճանից, բայց ցածր՝ տաք ջրի ջերմաստիճանից: Բացատրեք՝ հիմնվելով մոլեկուլային-կինետիկ տեսության դրույթների վրա:

Երբ խառնում ենք իրար տաք ջրի մոլեկուլները անցնում են սառը ջրին, որովհետև տաք ջրի մոլեկուլների ջերմային շարժումը ավելի արագ է։

14. Հնարավո՞ր է արդյոք ջերմափոխանակում սառույցի և ջրի միջև, եթե երկու նյութերի ջերմաստիճանն էլ 0 °C: Բացատրեք ինչու:

Սառույցը կհալվի և նրանց մոլեկուլները կխառնվեն:

1.Ինչ է կատարվում տաք և սառը մարմիններն իրար հպելիս:

Երբ տաք և սառը մարմինները հպվում են իրար, տաք մարմինը հովանում է, իսկ սառը մարմինը՝տաքանում։

2.Որ ֆիզիկական մեծությունն է բնորոշում մարմնի տաքացվածության աստիճանը:

Ջերմաստիճանը

3.Ինչ կապ կա մոլեկուլների անկանոն շարժման արագությունների և մարմնի ջերմաստիճանի միջև:

Սառը մարմնի մոլեկուլները ավելի դանդաղ են շարժվում, իսկ տաք մարմնի մոլեկուլները՝ ավելի արագ։

4.Ինչ է ջերմային շարժումը:

Մարմնի մասնիկների՝ատոմների, մոլեկուլների անկանոն, քաոսային շարժումն անվանում են ջերմային շարժում։

5.Ինչու է գազերում դիֆուզիան տևում տասնյակ վայրկյաններ։

երբ մոլեկուլների  ջերմային շարժման արագությունները հարյուրավոր մ/վ կարգի մեծություններ են:

6.Կարելի է արդյոք մեր զգայարանների օգնությամբ ճիշտ գնահատել մարմնի ջերմաստիճանը:   

Նայած ինչ դեպքերում։

7.Ինչպես է կոչվում մարմնի ջերմաստիճանը չափող սարքը:

Ջերմաչափ

8.Ինչպիսի ջերմաչափեր գիտեք:  

Միայն սնդիկային ջերմաչափը գիտեմ։

9.Ֆիզիկական ինչ երևույթ է օգտագործվում սնդիկային ջերմաչափում:

Լայն տարածում ունեն Ցելսիուսի և Ֆարենհայթի սանդղակով ջերմաչափերը։

10.Ինչ ջերմաստիճանային սանդղակներ գիտեք:

Ցելսիուսի, Ֆարենհայթի, Կելվինի և բացարձակ ջերմային սանդղակները։

Պարտադիր աշխատանք՝ Ուսումնական նյութ.

 «Մեխանիկական տատանումներ և ալիքներ» բաժնից որևէ  թեմայի շուրջ (թեմայի ընտրությունն ըստ ձեր ցանկության):   

 «Ձայնային ալիքներ»

Առաձգական ալիքները, որոնք տարածվում են օդում, ինչպես նաև` հեղուկներում և պինդ մարմիններում, անտեսանելի են: Սակայն որոշակի այմաններում դրանք կարելի է լսել:ՕրինակՄամլակի մեջ սեղմենք երկար պողպատյա քանոնը: Եթե քանոնի մեծ մասը գտնվի մամլակից վերև (տե՛ս նկար ա), ապա այն տատանելով` չենք լսի նրանից առաջացող ալիքների ձայնը, եթե կարճացնենք մամլակից վեր գտնվող մասը և դրանով իսկ մեծացնենք նրա տատանումների հաճախությունը, կհայտնաբերենք, որ քանոնը ձայն է արձակում
Այն առաձգական ալիքները, որոնք կարող են մարդու մոտ լսողական զգացողություն առաջացնել, կոչվում են ձայնային ալիքներ կամ պարզապես ձայն:ՈւշադրությունՄարդու ականջն ընդունակ է ընկալել մոտավորապես 16 Հց-ից մինչև 20 կՀց հաճախությամբ առաձգական ալիքները: Դրա համար էլ 16 Հց-ից մինչև 20 կՀց տիրույթում ընկած հաճախությունները կոչվում են ձայնային: Ցանկացած մարմին, որ տատանվում է ձայնային հաճախությամբ, ձայնի աղբյուր է, քանի որ նրան շրջապատող միջավայրում առաջանում են նրանից տարածվող ձայնային ալիքներ:Կենդանիները որպես ձայն ընկալում են այլ հաճախությունների ալիքներ: Դրանք կարող ես տեսնել գծապատկերում: 

Գոյություն ունեն ձայնի բնական և արհեստական աղբյուրներ: Ձայնի արհեստական աղբյուրներից մեկը կամերտոնն է (տե՛ս նկար):Այն ստեղծել է անգլիացի երաժիշտ Ջ. Շորը  1711 թ. երաժշտական գործիքներ լարելու համար: Կամերտոնի տատանումների ստանդարտ հաճախությունը 440 Հց է: Սա նշանակում է, որ 1 վայրկյանում նրա ճյուղերը հասցնում են  440 տատանում կատարել: Աչքի համար դրանք տեսանելի չեն: Կամերտոնը հնչեցնելով` նրան ամրացված ասեղը շարժենք մրոտված ապակու շերտի վրայով: Ասեղը շերտի վրա կգծի սինուսոիդի տեսքով հետք: 

Կամերտոնի արձակած ձայնն ուժեղացնելու համար նրա բռնիչն ամրացնում են փայտե արկղիկի վրա, որի մի կողմը բաց է (տե՛ս նկար): Այս արկղիկն անվանում են ռեզոնատոր: Ձայնի աղբյուր կարող են լինել ոչ միայն տատանվող պինդ մարմինները, այլև որոշ երևույթներ՝ պայթյունը, հրացանի գնդակի թռիչքը, քամու ոռնոցը և այլն):

Գազերում և հեղուկներում ձայնային ալիքները տարածվում են խտացման և նոսրացման երկայնական ալիքների տեսքով (տե՛ս նկար): Միջավայրի խտացումները և նոսրացումները, որոնք ի հայտ են գալիս ձայնի աղբյուրի (զանգակ, լար, կամերտոն, հեռախոսի մեմբրան, ձայնալարեր և այլն) տատանումների արդյունքում, որոշ ժամանակ անց հասնում են մարդու ականջին և ստիպելով ականջի թմբկաթաղանթին հարկադրական տատանումներ կատարել` մարդու մոտ որոշակի լսողական զգացողություն են առաջացնում:

Թեմա՝ Նյութի կառուցվածքը.

§32. Ֆիզիկական մարմին և նյութ: Նյութի կառուցվածքը:

§33. Ատոմներ և մոլեկուլներ:

§34. Մոլեկուլների շարժումը: Դիֆուզիա:

1.Թվարկել ձեր շրջապատի մի քանի առարկաներ և նշել թե ինչ նյութերից է այն պատրաստված:

Բաժակ–կավ, ապակի. աթոռ–փայտ. գիրք–թուղթ:

2.Ինչից են բաղկացած ֆիզիկական մարմինները:

Ֆիզիկական մարմինները բաղկացած են նյութերից:

3.Ինչպիսի կառուցվածք ունի նյութը:

4.Ինչպես են անվանում նյութի մասնիկները:

Նյութի մասնիկները կոչվում են ատոմներ:

5.Որ նյութն են անվանում տարր:

Միևնույն տեսակի ատոմներից բաղկացած նյութն անվանում են տարր:

6.Ինչ է մոլեկուլը:

Մոլեկուլը դա ատոմների խումբ է:

7. Ինչ մոլեկուլներ են ձեզ հայտնի:

H₂, O_2, N_2, F₂

8.Որ մասնիկն է օժտված նյութի բոլոր հատկություններով:

Ատոմը

9. Քանի անգամ է ատոմը փոքր խնձորից:

100 000 000 (հարյուր միլիոն) անգամ:

10.Ինչ է դիֆուզիան:

Նյութերի ինքնաբերական խառնման երևույթը կոչվում է դիֆուզիա:

11.Ինչպես է ընթանում դիֆուզիան գազերում, հեղուկներում և պինդ մարմիններում:

Գազերում դիֆուզիան ավելի արագ է ընթանում, քան հեղուկներում: Դա պայմանավորված է նրանով, որ գազերում ատոմների միջև հեռավորությունը ավելի մեծ է: Պինդ մարմիններում դիֆուզիան ընթանում է ավելի դանդաղ քան հեուկներում:

12.Ինչպես է ջերմաստիճանի փոփոխությունը ազդում դիֆուզիայի արագության վրա:

Բարձր ջերմաստիճանում դիֆուզիան ավելի արագ է ընթանում:

Առաջադրանք.

 Սովորել՝

 Է.Ղազարյանի դասագրքից էջ 98-ից մինչև էջ106:

Կատարել՝

Լուծել հետևյալ խնդիրները՝ դասագրքից 129-149, (էջ՝  184-185)

Դիտել ինֆոդասը՝ Строение вещества.

                               Диффузия

Դիֆուզիա

Պատրաստել  ուսումնական նյութեր հետևյալ թեմաներից (թեմայի ընտրությունն ըստ ձեր ցանկության):

ա/  «Մեխանիկական տատանումներ և ալիքներ» թեմայից: 

Մեխանիկական ալիքներՏատանումների տարածումը  տարբեր միջավայրերում կոչվում է ալիք:Երբ անշարժ ջրի մեջ քարեր ենք նետում, ջրի մակերևույթին առաջանում են իրար հաջորդող կատարների և գոգավորությունների տեսքով շրջաններ: Առաջանալով մի տեղում՝ (ուր նետվել էր քարը) անմիջապես սկսում են տարածվել բոլոր կողմերով: Դրանք ալիքներն են:Հեղուկի մակերևույթին ալիքները գոյություն ունեն հեղուկի մասնիկների վրա ծանրության ուժերի և միջմոլեկուլային փոխազդեցության ուժի ներգործության հետևանքով: Այս տեսակի ալիքներից ամենատարածվածը և ուշագրավը ծովի ալիքներն են, այսինքն` ծովերի և օվկիանոսների մակերևույթի ալիքները:

Մեխանիկայում ուսումնասիրվում են առաձգական ալիքները, որոնք տարածվում են տարբեր միջավայրերում` շնորհիվ նրանցում գործող առաձգականության ուժերի: Այդ միջավայրերը կոչվում են առաձգական (տե՛ս նկարը):

Միջավայրի սկզբնական խոտորումը, որը հանգեցնում է ալիքի առաջացմանը, պայմանավորված է միջավայրում որևէ օտար մարմնի ազդեցությամբ: Վերջինս կոչվում է ալիքի աղբյուր:Դա կարող է լինել մարդու ձեռքը, որը հարվածել է պարանին, փոքրիկ քարը, որ նետվել է ջուրը և այլն: 

 ՈւշադրությունԱլիքի առաջացման անհրաժեշտ պայմանը խոտորման պահին արգելակիչ ուժի, օրինակ` առաձգականության ուժերի երևան գալն է: Ուրեմն վակուումում ալիք չի կարող առաջանալ:Ցանկացած առաձգական ալիքում միաժամանակ գոյություն ունեն երկու տեսակի շարժում` միջավայրի  մասնիկների տատանումներ և խոտորման տարածում:  Այն ալիքը, որում միջավայրի մասնիկները տատանվում են նրա տարածման ուղղության երկայնքով, կոչվում է երկայնական, իսկ այն ալիքը, որում միջավայրի մասնիկները տատանվում են նրա տարածման ուղղությանն ուղղահայաց` կոչվում է լայնական:Երկայնական ալիքում խոտորումը ներկայանում է միջավայրի խտացումների և նոսրացումների ձևով (տե՛ս նկար ա), իսկ լայնականում` միջավայրի որոշ շերտերի` մյուսների նկատմամբ տեղաշարժերի սահքի տեսքով (տե՛ս նկար բ): 

 ՈւշադրությունԵրկայնական ալիքները կարող են տարածվել բոլոր միջավայրերում (և՛ հեղուկ, և՛ պինդ, և՛ գազային), իսկ լայնական ալիքները` միայն պինդ միջավայրերում:Ջրի (կամ ցանկացած այլ հեղուկի) մակերևույթի ալիքները ո՛չ երկայնական են, ո՛չ էլ լայնական: Դրանում հեշտ է համոզվել, եթե հետևենք ջրի վրա թեթև մարմնի տեղաշարժերին: 

 Բայց սա դեռ ամենը չէ: Ջրի մակերևույթին մասնիկների շրջանաձև շարժումները (հատկապես տատանումների մեծ լայնույթի դեպքում) ուղեկցվում են ալիքի տարածման ուղղությամբ՝ դրանց դանդաղ տեղաշարժմամբ: Հենց սրանով է բացատրվում «ծովային բարիքների» առկայությունը ծովափերին: