Արփինե Խաչատրյանի բլոգ

Մարսը Արեգակնային համակարգի Արեգակից հեռավորությամբ չորրորդ և չափերով յոթերորդ մոլորակն է։
Մարսի ռելիեֆը ունի շատ յուրահատուկ առանձնահատկություններ։ Մարսի հանգած հրաբուխ Օլիմպոսը հանդիսանում է Արեգակնային համակարգի ամենաբարձր լեռը, իսկ Մարիների հովիտները ամենամեծ կիրճն է։ Իր Մարս անունը ստացել է հռոմեական պատերազմի աստված Մարսի պատվին, հունական դիցաբանությունում՝ Արես։
Մարսը ունի երկու բնական արբանյակ՝ Ֆոբոսը և Դեյմոսը (հին հունարենից թագմանաբար — «վախ» և «սարսափ» — Արեսի երկու որդիների անունները, որոնք ուղեկցում էին նրան մարտի ժամանակ), որոնք համեմատաբար փոքր են և ունեն անկանոն ձև։ Դրանից բացի, 2008 թվականի հունիսին «Նեյչր» (Nature) ամսագրում հրապարակված երեք հոդվածներում տեղեկացվում էր այն մասին, որ Մարսի հյուսիսային կիսագնդում է գտնվում Արեգակնային համակարգում հայտնի ամենամեծ հարվածային խառնարանը։ Այս խառնարանի երկարությունն է 10,6 հազ. կմ, իսկ լայնությունը 8,5 հազ. կմ, որը մոտավորապես չորս անգամ մեծ է Հելադա նախքան դա ամենամեծ համարվող հարվածային խառնարանից, որը մինչ այդ նույնպես հայտնաբերվել էր Մարսի վրա, նրա հարավային բևեռի մոտակայքում։

Մակերևույթի ռելիեֆի Երկրին նմանությունից բացի, Մարսը ունի երկրայինին նման պտույտի պարբերություն և տարվա եղանակների փոփոխություն, սակայն նրա կլիման շատ ավելի ցուրտ է և չոր։

Ընդհուպ մինչև Մարսի մոտով առաջին տիեզերական սարքի թռիչքը («Մարիներ-4») 1965 թվականին հետազոտողներից շատերը ենթադրում էին, որ նրա մակերևույթին կա ջուր հեղուկ վիճակում։ Այս կարծիքը հիմնված էր Մարսի լուսավոր և գիշերային մասերի պարբերական փոփոխությունների դիտարկումների վրա, հատկապես բևեռամերձ լայնություններում, որոնք շատ նման էին մայրցամաքների և ծովերի։ Մոլորակի մակերևույթի վրայի մուգ բծերը մեկնաբանվում էին որոշ հետազոտողների կողմից, որպես ոռոգման ջրանցքներ նախատեսված հեղուկ ջրի համար։ Ավելի ուշ ապացուցվեց, որ այդ բծերը օպտիկական պատրանքներ էին^:

Ցածր ճնշման պատճառով Մարսի մակերևույթին ջուրը չի կարող գոյություն ունենալ հեղուկ վիճակում, սակայն շատ հնարավոր է, որ անցյալում պայմանները եղել են այլ, և այդ պատճառով պարզունակ կյանքի առկայությունը մոլորակի վրա չի կարելի բացառել։ 2008 թվականի հուլիսի 31-ին Մարսի վրա հայտնաբերվեց ջուր սառույցի վիճակում ՆԱՍԱ-ի «Ֆենիքս» սարքի միջոցով։

Ֆիզիկական առանձնահատկություններ
Գծային չափերով Մարսը համարյա երկու անգամ փոքր է Երկրից, նրա հասարակածային շառավիղը հավասար է 3396,9 կմ (Երկրի շառավիղի 53,2 %)։ Մարսի մակերևույթի մակերեսը մոտավորապես հավասար է Երկրի ցամաքների մակերեսին։

Մարսի բևեռային շառավիղը մոտ 20 կմ-ով փոքր է հասարակածայինից, չնայած այն բանին, որ մոլորակի պտույտի պարբերություն մեծ է քան Երկրինը, որը թույլ է տալիս ենթադրել, որ Մարսի պտույտի արագությունը փոփոխվել է ժամանակի ընթացքում։

Մոլորակի պտույտի պարբերությունը 24 ժամ 37 րոպե 22,7 վայրկյան է (աստղերի համեմատ), միջին արևային օրվա երկարությունը կազմում է 24 ժամ 39 րոպե 35,24409 վայրկյան, ընդամենը երկրի օրվանից երկար է 2,7 %-ով։ Այսպիսով, Մարսի տարին բաղկացած է 668,6 մարսյան արևային օրերից։

Մարսը իր առանցքի շուրջ պտտվում է ուղեծրի ուղղահայացի համեմատ 25,19° անկյան թեքումով։ Պտույտի առանցքի թեքումը ապահովում է Տարվա եղանակների փոփոխությունը։ Ընդ որում, ուղեծրի ձգվածությունը բերում է եղանակների ավելի մեծ տարբերությունների և երկարության։ Այսպես, հյուսիսային գարունը և ամառը իրար հետ վերցրած տևում են 371 արևային օր, այսինքն զգալիորեն ավելին քան Մարսի տարվա կեսն է։ Դրա հետ մեկտեղ, նրանք ընկնում են Մարսի ուղեծրի այն հատվածի վրա, երբ Մարսը հեռու է գտնվում Արեգակից։ Այդ պատճառով Մարսի հյուսիսային ամառը երկար է և ցուրտ, իսկ հարավայինը՝ կարճ և տաք։

Հետաքրքիր փաստեր

1. Մարսը «կարմիր մոլորակն» է: Այն այդպես է կոչվում մակերևույթի կարմրավուն երանգի պատճառով, որը ստացվում է երկաթի օքսիդի պատճառով:

2. Մարսն ունի տարվա եղանակներ: Երկրի նման, Մարսն Արեգակի շուրջ իր պտույտի և ուղեծրի հարթության նկատմամբ իր առանցքի թեքվածության հետևանքով՝ ունի տարվա եղանակների փոփոխություն, սակայն նրա կլիման շատ ավելի ցուրտ է և չոր։

3. Մարսի վրա է գտնվում Արեգակնային համակարգի ամենաբարձր լեռը՝ Օլիմպոս (Olympus Mons) հանգած հրաբուխը, որի բարձրությունը 25 կմ է: Համեմատության համար նշենք, որ մեր մոլորակի ամենաբարձր լեռը՝ Էվերեստը, նույնիսկ 9 կմ-ի չի հասնում (8848 մ)։

4. Մարսի վրա է գտնվում Արեգակնային համակարգի ամենամեծ կիրճը՝ Մարիներների հովիտները (Valles Marineris):

5. Մարսի վրա է գտնվում Արեգակնային համակարգի ամենամեծ հարվածային խառնարանը, որի երկարությունն է 10,6 հազար կմ, իսկ լայնությունը՝ 8,5 հազար կմ, որը մոտավորապես չորս անգամ մեծ է, նախքան դա հայտնաբերվելը, ամենամեծը համարվող Էլլադա հարվածային խառնարանից, որը մինչ այդ հայտնաբերվել էր կրկին Մարսի վրա:

6. Մարսի վրա հաճախ են լինում փոշու պտտահողմեր: Դրանք օդի ձագարանման շարժումներ են, որոնք առաջանում են մոլորակի մակերևույթի մոտ և մեծ քանակությամբ փոշի են վեր բարձրացնում։

7. Մարսը լի է սարսափով: Մոլորակն ունի երկու բնական արբանյակ՝ Ֆոբոսը և Դեյմոսը (հին հունարենից թագմանաբար՝ «վախ» և «սարսափ», կոչվում են Արեսի երկու որդիների անուններով, որոնք ուղեկցում էին նրան մարտի ժամանակ):

8. Մարսի մակերևույթը, համեմատած այլ մոլորակների մակերևույթներին, ամենանմանն է Երկրին, սակայն միջին ջերմաստիճանը կազմում է -50 °C:

9. Մարս անունը հռոմեական պատերազմի աստված Մարսի պատվին է, ով հունական դիցաբանությունում համապատասխանում է Արեսին, իսկ հայկականում՝ Հրատին։ Հայերեն «մարտ» («պայքար», «կռիվ» իմաստով) բառը կապվում է հենց Մարս մոլորակի, այսինքն՝ պատերազմի աստծո հետ։

10. Մարսի պատվին է անվանվել տարվա երրորդ ամիսը և շաբաթվա երեքշաբթի օրը (օրինակ, իսպաներեն՝ «martes», ֆրանսերեն «mardi», իտալերեն՝ «martedì», ռումիներեն՝ «marţi»)։

Նավիգատորի մասնագիտական ​​պարտականությունները ներառում են դասընթացի անցկացումը, ուղու ճիշտությանը հետևելը, քարտեզի վրա շարժումը նշելը: GPS-սարքերը վաղուց են հաղթահարում այս ամենին։ Ծովային և գետային նավերը, ինչպես ռազմական, այնպես էլ քաղաքացիական, ի վերջո կդառնան «անօդաչու»:

Անօդաչու նավիգատորներն աստիճանաբար կտեղափոխեն մարդկանց տրանսպորտի բոլոր տեսակներից։ Հիմա դա երևակայություն է թվում, բայց մի օր ճանապարհատրանսպորտային պատահարները կդադարեն, քանի որ դրանց հիմնական պատճառը՝ մարդկային գործոնը, կվերանա։ Իհարկե, 10 տարի հետո դա տեղի չի ունենա։ Բայց այս ընթացքում արդեն իսկ մեծապես կմեծանա այնպիսի մասնագետների կարիքը, ինչպիսին են անօդաչու թռչող սարքերի նախագծման ինժեներները։

Անօդաչու մեքենաները տաքսու վարորդներին կթողնեն առանց աշխատանքի
Բացի Tesla-ից, որի մեքենաները ճամփորդում են տիեզերքում, Yandex-ը, Nvidia-ն, Uber-ը և տասնյակ այլ համաշխարհային արտադրողներ աշխատում են անօդաչու մեքենաների ստեղծման վրա։ Բացի նշված խանութներից, Amazon-ը նաև տեխնոլոգիա է ներմուծում լոգիստիկա։ Ընկերությունը մշակում է ինքնակառավարվող մեքենաներ, որոնք տեղափոխում են ուղևորներ, սնունդ, գրքեր և ավելին ամբողջ Անգլիայում:

Բացի ցամաքային նյութատեխնիկական ապահովումից, մշակումներ են ընթանում ծովում։ Առանց անձնակազմի ուրվական նավերը մոտ ապագայում կհաղթահարեն օվկիանոսի տարածությունները։ Rolls-Royce-ն արդեն մի քանի տարի է, ինչ աշխատում է ինքնակառավարվող նավերի վրա։ Բեռնափոխադրման համար պահանջվում է միայն նավահանգստային դիսպետչերները:

Ըստ Deloitte-ի՝ աշխարհը սպասում է լոգիստիկայի ոլորտում աշխատատեղերի 74%-ով կրճատմանը։
Ակնկալվում է, որ առաջիկա 20 տարում ինքնակառավարվող մեքենաները կդառնան արտոնություն, ոչ թե անհրաժեշտություն։ Այսօր աշխարհում կա մոտ 600.000 Uber վարորդ, 181.000 տաքսու վարորդ և մոտ մեկ միլիոն բեռնատար: Ամենայն հավանականությամբ, նրանց մեծ մասը կզրկվի աշխատանքից։

Հայաստանի և Օսմայան կայսրության ու Ռուսաստանի ռազմաքաղաքական ծրագրերը: Առաջին աշխարհամարտն սկսվեց 1914 թ. օգոստոսի 1-ին (հին տոմարով՝ հուլիսի 19-ին): Անարդարացի ու նվաճողական պատերազմն ընթանում էր մեծ տերությունների երկու խմբավորումների՝ Անտանտի և Եռյակ (մեկ տարի անց՝ Քառյակ) միության միջև:
Անտանտի հակառակորդ Գերմանիային հաջողվեց օսմայան Թուրքիային ներգրավել իր դաշինքի մեջ՝ վերջինիս խոստանալով ամեն կարգի աջակցություն Անտանտի դեմ պատերազմի ժամանակ: Գլխավոր պատճառը, որ դրդեց երիտթուրքերին նույնպես ներքաշվելու պատերազմի մեջ, թուրք-ռուսական հակամարտությունն էր: Երիթուրքերը մտադիր էին Ռուսաստանյան կայսրություներում բնակվող թուրքալեզու, ինչպես նաև մահմեդական մյուս ժողովուրդներին օգտագործել ռուսների դեմ և ապագայում միավորել նրանց <Մեծ Թուրանի> մեջ: Պանթյուրքական այդ ծրագրի իրագործման ճանապարհին լուրջ խոչընդոտի մեջ էին հայերն ու Հայաստանը: Հետևաբար Օսմանյան կայսրության պատերազմի մեջ մտնելու հիմնական նպատակներից էր նաև հայ ժողովրդի բնաջնջումը, նրա հայենազրկումը:
Ռուսաստանը ևս մեծ ակնկալիքներ ուներ Թուրքիայի հետ ռազմական հերթական բախումից: Նա ձգտում էր ընդլայնելու իր ազդեցության ոլորտները՝ տեր դառնալու սևծովյան նեղուցներին և Կ. Պոլսին, նվաճելու Արևմտյան Հայաստանը, ամրապնդելու իր դիրքերն Իրանումա:
Կովկասյան ճակատը 1924-1917 թթ.: Թուրքական հրամանատարությունը կարևոր նշանակություն էր տալիս Կովկասյան ճակատին: Այս ուղղությամբ թուրքերը կենտրոնացրել էին 300-հազարանոց երրորդ բանակը: Երբ գերմանական ու թուրքական ռազմանավերը 1914 թ. հոկտեմբերի 16-17-ը (նոր տոմարով՝ 29-30-ը) անսպասելի հարված հասցրին Ռուսաստանի սևծովյան նահանգներին, ռուսական կառավարությունը մի քանի օր անց պաշտոնապես պատերազմ հայտարարեց Օսմանյան կայսրությանը: Պատերազմի սկզբում ռուսները Կովկասյան ճակատում ունեին մոտ 182-հազարանոց զորք: Մեկ ամիս անց ճակատային գիծը Բաթումի մոտից ձգվում էր մինչև Ուրմիա լճից արևելք ընկած վայերը՝ կազմելով 720կմ:
Կովկասյան ճակատում առաջին նշանավոր իրադարձությունը Սարիղամիշի ճակատամարտն էր: Այն ընթացավ 1924 թ. դեկտեմբերի 9-ից մինչև 1925 թ. հունվարի 5-ը: Թուրքական երրորդ բանակը, որի հրամանատարությունն անձամբ ստանձնել էր Էնվեր փաշան, կարողացավ գրավել Օլթին, Արդահանը և կարս-Սարիղամիշի շրջանում դուրս գալ ռուսական զորքերի թիկունքից: Սակայն ռուս զինվորների ու հայ կամավորների հերոսական կռիվների շնորհիվ օսմանյան 90-հազարանոց բանակը գլխովին ջախջախվեց: Էնվերը մի կերպ խուսափեց գերի ընկնելուց: Թուրքական զորքից զրկվեց միայն 12000 հոգի:
Միաժամանակ թուրքերը հարձակման էին անցել Իրանի հյուսիսում: Օսմանյան կանոնավոր ուժերը և տեղական թուրք-քուրդ-թաթարական խաժամուժը հաշվեհարդար տեսավ Ատրպատականի հայերի նկատմամբ: 1915 թ. հունավրի դրությամբ այդ վայրերից մոտ 50000 հայ էր ներգաղթել Այսրկովկաս:
Ռուսական կովկասյան բանակը 1915 թ. գարնանը գրավեց Թավրիզը, Վանը: Ռուսական զորամասերը, նրանց հետ նաև հայկական կամավորական ուժերը հասան Մուշի և Բիթլիսի մատույցները, բայց այս անգամ չկարողացան գրավել այդ շրջանները:
Անսպասելիորեն Վանի զորախումբը 1915 թ. հուլիսի կեսերին նահանջեց: Ռուսական զորքը օգոստոսի կսզբին վերստին նվաճեց նախկին դիրքերը, սակայն Բիթլիսի և Մուշի հայությունն այդ ընթացքում կոտորվեց թուրքերի կողմից:
Կովկասյան ճակատում թվական շոշափելի առավելություն ապահովելով՝ ռուսական զորքերը 1915 թ. վեջից անցան վճռական գործողությունների: Ձմռան դաժան սառնամանիքի պայմաններում 1916 թ. փետրվարի 3-ին նրանք գրավեցին Էրզրումը: Դա Կովկասյան ճակատում ռուսների ամենախոշոր հաղթանակն էր: Այնուհետև կովկասյան բանակը մի քանի ամսվա ընթացքում գրավեց Տրապիզոն, Երզնկա և Բաբերդ քաղաքները:
Այսպիսով՝ Ռուսաստանը 1916 թ. ամռան վերջին գրավել էր իր դաշնակիցներ Մեծ Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի հետ որոշված՝ Օսմանյան կայսրությունից իրեն հասանելիք տարածքները և շատ քիչ փոփոխություններով այդ դիրքերում մնաց մինչև 1917 թ. վերջը:

Կոնֆուցիոսի հայրը՝ Շու-լիանգ Հեն, Զոու ամրոցի զինվոր և հրամանատար էր։ Նա աչքի էր ընկնում հսկայական աճով, անսովոր ուժով։ Երբ տղան 2 տարեկան էր, հայրը մահացավ, և ընտանիքը ընկավ կարիքի մեջ։

Նա իր ետևում չթողեց ուսմունքների ոչ մի գրավոր հայտարարություն: Իմաստունի հետևորդներն ու ընկերները գրի են առել նրա հայտարարությունները «Դատողություններ և զրույցներ» (Լուն Յու) գրքում:

19 տարեկանում Կոնֆուցիուսն ամուսնացավ և սկսեց աշխատել որպես հացահատիկի հանրային պահեստների վերահսկիչ։ Մեկ տարի անց զույգը որդի ունեցավ։ Տիրակալ Չժան Գոնգը շնորհավորել է Կոնֆուցիուսին այս ուրախ իրադարձության կապակցությամբ՝ իր ծառայի հետ նվեր ուղարկելով կենդանի կարպ։

28 տարեկանում նա առաջին անգամ մասնակցել է հանդիսավոր մատաղին, որը տեղի է ունեցել Լուի թագավորության տաճարում։

522 թվականին մ.թ.ա. ե. Կոնֆուցիուսը կատարեց իր վաղեմի երազանքը՝ իր աշակերտների հետ այցելեց Չժոու հին մայրաքաղաքը։ Տեղական տաճարները փիլիսոփային հիացմունքի մեջ են գցել

Կոնֆուցիուսը փորձում էր բարոյականության, քաղաքականության, հասարակության և կրթության մասին իր պատկերացումները փոխանցել կառավարությանը, սակայն նրա գաղափարները լուրջ չընդունվեցին։ Կոնֆուցիուսը լքեց իր երկիրը՝ գտնելու մի պետություն, որը կընդուներ իր գաղափարները: Կոնֆուցիուսը 12 տարի անցկացրել է աքսորում։

Նրան լավ են հիշում իր ոսկե կանոնով. «Այն, ինչ ինքդ քեզ համար չես ցանկանում, մի արա ուրիշներին»: Բացի այդ, նա հայտնի է նրանով, որ «Երբեք ուրիշներին մի պարտադրիր այն, ինչ քեզ համար չէիր ընտրի»։ Նա սովորեցնում էր, որ ծնողները պետք է սիրեն իրենց երեխաներին, իսկ երեխաները՝ իրենց ծնողներին:

Փիլիսոփան կարծում էր, որ բոլոր մարդիկ կարող են հաջողության հասնել, եթե աշխատեն և զարգացնեն բնավորությունը: Կոնֆուցիուսը կարծում էր, որ կրթությունը մարդկանց փոխելու գաղտնիքն է:
Աղբյուր՝ https://kratkoe.com/konfutsiy-interesnyie-faktyi

Հայդուկային շարժման սկիզբը: Սուլթան Աբդուլ Համիդ II-ի հաստատած արյունալի վարչակարգի դեմ հայ ժողովուրդը դուրս եկավ ազատագրական պայքարի: Արևմտահայ գյուղացին ինքնաբուխ ծավալեց անհատական, պարտիզանական շարժում, որը ստացել է հայդուկային կամ ֆիդայական անվանումը:
Հայդուկները (հունգարերեն՝ հետևակ) կամ ֆիդայիները (արաբերեն՝ զոհ, այսինքն՝ ինքնազոհ) վրիժառուներ էին, որքեր բարձրանում էին լեռները, հեռանում անտառները և փոքրիկ խմբերով անզիջում պայքար ծավալում օսմանյան իշխանությունների դեմ: Նրանք հաճախ անձնական վրիժառություն էին իրականացնում թուրք ու քուրդ ատելի պաշտոնյաների նկատմամբ: Նշանավոր գրող Րաֆֆին նրանց անվանել է ժողովրդական վրիժառուներ ու հեղափոխականներ:
Արևմտյան Հայաստանում հայդուկային շարժման հանդես գալը պատահական երևույթ չէր: Այն հետևանք էր արևմտահայության քաղաքական և սոցիալ-տնտեսական ծանր վիճակի: Հայդուկային պայքարը հատկապես ուժեղացավ 1890-ական թթ.: Ազգային կուսակցությունները, մասնավորապես՝ դաշնակցությունը, սկսեցին ուղղորդել շարժումը:
Առաջին ֆիդայիներից էին Մարգար Վարժապետը, Արաբոն Թորոս Ծառուկյանը և ուրիշներ: 1880-ական թթ. վերջին Փոքր Հայքում՝ Սեբաստիայի նահանգում, առաջացան զինված ջոկատներ՝ չելլոներ անունով: Չելլոներում ընդգրկված հայ ֆիդայիները ներկայանում էին որպես քրդեր, որպեսզի չառաջացնեն թուրքական իշխանությունների վրեժխնդրությունը հայության նկատմամբ:
Նշանավոր հայդուկապետերը: Արաբոն (նա ծնվել է 1863 թ. Սասունի Կոռթեր գյուղում, կռվել է չալլոների կազմում, շուտով անհատ վրիժառուից դարձավ հայդուկապետ):
Խուսափելով իշխանությունների հետապնդումներից՝ Արաբոն անցել է Այսրկովկաս, մտել դաշնակցության շարքերը, մասնակցել նրա առաջին ընդհանուր ժողովին: Ցավոք, 1893 թ. Արևմտյան Հայաստանում վերադառնալիս նրա ջոկատն ընկել է շրջապատման մեջ: Արաբոն և իր 16 ֆիդայիները հերոսաբար զոհվել են:

Աղբյուր Սերոբը
1890-ական թթ. սկզբներին մեծ ժողովրդականություն ձեռք բերած ֆիդայապետերից էր Աղբյուր Սերոբը (Սերոբ Վարդանյան, ծնվել է 1864 թ.: Նրա ծննդավայրը Նեմրութ լեռան լանջին ընկած Սոխորդ գյուղն էր Կինը՝ Սոսեն, ով իր ամուսնու հետ կիսեց հայդուկային կյանքի բոլոր դժվարությունները, հարևան Թեղուտ գյուղից էր: Նեմրութը հետագայում դարձավ Սերոբի գործունեության կարևոր վայրերից մեկը):
1890-ական թթ. կեսերին Աղբյուր Սերոբին հաջողվում է միավորել Արևմտյան Հայաստանում գործող հայդուկային խմբերի մեծ մասը:
Հատկապես Բաբշենի 1898 թ. հաղթական կռվից հետո Սերոբը դառնում է Արևմտյան Հայաստանի ազատարարի խորհրդանիշ:
Նրա գործունեությունից անհանգստացած՝ իշխանությունները ջանք չեն խնայում <Նեմրութի հսկային> վերացնելու համար:
1899 թ. Սասունի Գելիեգուզան (Ընկուզաձոր) գյուղում Սերոբին դավադրաբար սպանում են:
Մեկ տարի անց Սերոբի հավատարիմ զինքվորներ Գևոչգ Չավուշն ու Անդրանիկը վրեժխնդիր են լինում իրենց առաջնորդին մատնած դավաճան Ավեից և սպանության կազմակերպիչ, քուրդ ցեղապետ Բշարե Խալիլից:

Անդրանիկ Օզանյան
Անդրանիկ Օզանյանը հայդուկային շարժման պայծառ դեմքերից էր (ծնվել էր 1865 թ. Շապին Կարահիսար քաղաքում): Սկզբում կռվել է տարբեր խմբերում, ապա միացել Աղբյուր Սերոբին:
1901 թ. Գևորգի հետ նա ղեկավարել է Ս. Առաքելոց վանքի կռիվը, Սասունի 1904 թ. ապստամբությունը: Անդրանիկը ժողովրդական հերոսի համբավ է ձեռք բերել Բալկանյան և Առաջին համաշխարհային պատերազմիների ժամանակ: Հայտնի է հայդուկային կռիվների վերաբերյալ նրա հեղինակած <Մարտական հրահանգներ> կանոնագիրքը:

Գևորգ Չավուշ
Հայդուկապետերի մեջ Գևորգ Չավուշը (Ծնվել է 1870 թ. Սասունի Մկդենք գյուղում) տարիքով ամենաերիտասարդն էր:
24 տարեկանում նա արդեն ճանաչված դիայի էր՝ Սասունի ապստամբության ղեկավարներից մեկը: Հայդուկային բազմաթիվ կռիվների մասնակցած Գևորգը քաջաբար զոհվել է 1907 թ. Մշո Սուլուպ գյուղի մոտ տեղի ունեցած անհավասար կռվում:

Հրայր Դժոխք
Նրա համար կուսակցությունները միայն միջոց էին ազատագրության գործն առաջ տանելու համար: Հրայրը, ի տարբերությունը շատերի, հույսեր չէր կապում եվրոպական տերությունների օգնության հետ և խիստ կարևոր էր համարում սուլթանական վարչակարգի դեմ հայ-քրդական դաշինքի ստեղծումը: Հրայրը Սասունի 1904 թ. ապստամբության ղեկավարներից էր և որի ժամանակ էր զոհվել է:
Անկասկած, հայդուկային պայքարը չէր կարող հանգեցնել Արևմտյան Հայաստանի ազատագրմանը: Սակայն ֆիդայական կռիվները հաճախ ստիպում էին իշխանություններին մեղմել ժողովրդի հարստահարումը, հրաժարվել խաղաղ բնակչությանը կոտորելու քայլերից և ամենակարևորը՝ ժողովրդական լայն զանգվածներին մղում էին նոր պայքարի, հասունացնում համաժողովրդական ապստամբության գաղափարը:

Սան Ստեֆանոյի հաշտության պայմանագիրն ու Հայկական հարցը:
Կ. պոլսի մերձակայքում գտնվող Սան Ստեֆանո կոչվաց ավանում՝ հայ մեծահարուստ Առաքել Դադյանի ամառանոցում
1878թ. — ի, փետրվարի 19-ին կնքվեց ռուս-թուրքական հաշտության պայմանագիրը:
Պայմանագրի կետերից մեկն այն էր, որ Ռուսասատանին էին անցնելու
Կարսը՝ իր շրջակա գավառներով. Ալաշկերտը, Բայազետը, Սև ծովի առափնյա շրջանները
Իսկ Կարինը և Բասենը վերադարձվելու էին օսմանյան տերությանը, ինչը նշանակում է, որ Կարինի և Բասենի հայաբնակությունը հայտնվում էր թուրքական վրեժխնդրության վտանգի առջև:Ռուս-թուրքական պայմանագրի կնքման ժամանակ, մի խումբ հայ ազգային գործիչներ՝ որոնց թվում էր Ներսես Վարժապետյանը, հանդիպեցին ռուսական պատվիրակության ղեկավար կոմս՝ Ն. Իգնատևի հետ:
Հայաստանը պահանջում էր ռուսներից ավելացնել պայմանագրում կետ, որն կվերաբերվեր Ռուսական հովանավորության տակ գտնվող Արևմտյան Հայաստանում ինքնավար ժողովուրդ ստեղծելուն:

Հայկական Հարցը: Այն դարձավ XIX դարի երկրորդ կեսի և XX դարի սկզբների հայ քաղաքական կյանքի գլխավոր խնդիրը:
Պայմանագրի 16-րդ հոդվածն ասում էր, որ սուլթանական կառավարությունը պարտավորվում էր ռուսների գրաված և կրկին Թուրքիային վերադարձվող հայկական գավառներում անհապաղ բարեփոխումներ անցկացնել և ապահովել հայերի անվտանգությունը քրդերից ու չերքեզներից:
Ռուսական զորքերը 6 ամիս շարունակ մնալու էին հայաստանում, որպեսզի համոզվեին արդյոք բարեփոխումները տեղի կունենան թե ոչ:

Բեռլինի Վեհաժողովը: Սան Ստեֆանոյի պայմանագիրը հնարավորինս ամրապնդում էր Ռուսաստանի դիրքերն Արևմտյան հայաստանում: Դրա պատճառով Բրիտանիան և Ավստրո-Հունգարիան դժգոհություն սկսեցին ցուցաբերել: Ավելի մեծ տերությունները սպառնացին պատերազմ սկսել Ռուսաստանի դեմ:
1878թ. — ին Բեռլինում վեհաժողով նշանակվեց՝ Սան Ստեֆանոյի պայմանագիրը վերանայելու Նպատակով:
Խրիմյան Հայրիկ (Մկրտիչ) — ի գլխավորությամբ ներկայացվեցին հայկական պահանջները վեհաժողովում: Մինչ վեհաժողովին հայտ ներկայացնելը հայերն շատ հանդիպումներ ունեցան եվրոպական երկրների այլ ներկայացուցիչների հետ, ինչպես նաև որոշների կողմից ստացան օգնության խոստումներ: Բայց ավաղ ինչպես ապագայում հայտնի դարձավ, ոչ մի երկիր հետաքրքրված չէր հայերին օգնելու մեջ, նրանք մեր հարցն օգտագործեցին որպեսզի Թուրքիային ճնշեն:
Անգլիան վեհաժողովից մեկ օր առաջ Թուրքիայի հետ մեկ այլ պայմանագիր էր կնքել:
Ըստ պայմանագրի՝ Կիպրոս կղզին անցնում էր Բրիտանիային այսինքն պետք է պաշտպաներ թուրքական կողմը պայմանագրի վերանայման ժամանակ: Այնքան նենգ էր ամեն բան կազմակերպված, որ հայ գործիչներին արգելեցին մուտք գործել վեհաժողովի շենք:
Այսպես 16-րդ հոդվածի փոխարեն, վերանայված պայմանագրում հայերի համար դրվեց նոր հոդված՝ 61-րդը:

61-րդ հոդվածը հանդիսանում էր 16-րդ հոդվածի անգլիացիների առաջարկած տարբերակը: Ըստ դրա՝ «բարձր դուռը պարտավորվում էր առանց հետագա հապաղման իրագործել հայանակ մարզերում տեղական կարիքներից հարուցված բարելավումներն ու բարենորոգումները և ապահովել հայերի անվտանգությունը չերքեզներից ու քրդերից: Բարձր դուռը տերություններին պարբերաբար կհաղորդի այն միջոցների մասին, որոնք ինքը ձեռք է առել այդ նպատակի համար, իսկ տերություները կհսկեն դրանց կիրառմանը»:
Բեռլինի վեհաժողովը շրջադարձային եղավ հայկական հարցի պատմության մեջ և խթանեց հայ ազգային-ազատագրական շարժումը Թուրքիայում: Ինչը ավելի բարդացրեց արևմտահայերի վիճակը: Եվրոպական դիվանագետությունից հույսներն կտրելով հայ հասարակական — քաղաքական շրջանները որդեգրեցին Արևմտյան Հայաստանը, որպեսի այն չընկնի թուրքական լծի տակ:

Մի առիթով Մ. Խրիմյանն ասել է. <Վեհաժողովի դռան վրա գրված էր՝ իրավունքը ուժովինն է, քաղաքագիտությունը գթություն չունի, իրավունքն ալ սուրի ծայրին է: Հայաստանցիներ, սիրեցեք երկաթը, ձեր փրկությունը երկաթով կլինի>:
Մեծ տերությունների կողմից Հայկական հարցի միջազգայնացումն իրականում ոչինչ չտվեց հայությանը: Ընդհակառակը՝ ավել սրեց մեծ տերությունների հակասությունները, նպաստեց Օսմայան կայսրությունում հակահայկական տրամադրությունների աճին: Հայկական հարցից ազատվելու համար սուլթան Համիդ II-ն ընտրեց խնդիր լուծման բարբարոսական ճանապարհ՝ հայերի զանգվածային բնաջնջման քաղաքականությունը: