Месяц: Сентябрь 2021

Դասի հղում։

1. Վերլուծել այն միջազգային իրադարձությունները, որոնց արդյունքում ձևավորվեցին Խորհրդային Հայաստանի սահմանները, և ի՞նչ ժառանգություն ստացավ ներկա անկախ Հայաստանի Հանրապետությունը։

Եթե Հայաստանի Հանրապետությունը լուծի Ադրբեջանի և Թուրքիայի, Վրաստանի և Աբխազիայի խնդիրները հարթ ճանապարհով, ապա տնտեսաաշխարհագրական դիրքը կարող է դառնալ ավելի նպաստավոր:

2. Թվարկել և գնահատել Հայաստանի Հանրապետության տնտեսաաշխարհագարական դիրքի և քաղաքաաշխարհագրական դիրքի մեզ համար նպաստավոր և ոչ նպաստավոր հանկանիշները։ Արդյո՞ք կարելի է ոչ նպաստավոր հատկանիշները դարձնել նպաստավոր։

Մենք գտնվում ենք միջազգային տրանսպորտի մեջտեղում, իմ կարծիքով դա լավ է, որովհետև մեզ մոտով են անցնում Հարավարևելյան Ասիան և Կենտրոնական Ասիան Եվրոպային միացնող ցամաքային ճանապարհը: Բայց մենք ունենք նաև վատ կողմ, մենք ելք չունենք դեպի ծովեր և օվկիանոսներ:

3. Վերլուծել ներկա իրավիճակում ՀՀ-ի տնտեսաաշխարհագրական դիրքը։

Մեր տնտեսաաշխարհագրական դիրքը հիմա չի գտնվում լավ վիճակում այնքան ժամանակ մինչև չեն լուծի Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ եղած խնդիրները:

4. Ուրվագծային քարտեզի վրա առանձնացնել ՀՀ-ի և Արցախի Հանրապետության ներկա սահմանները։

Բնութագրեք  հետևյալ  տարրերը՝ ածխածին, ջրածին, թթվածին, ազոտ, ֆոսֆոր, ծծումբ, նատրիում, կալիում, կալցիում, մագնեզիում, երկաթ, ֆտոր, քլոր, բրոմ, յոդ, սիլիցիում, մանգան, պղինձ, ցինկ, արծաթ, ոսկի ….           ըստ  հետևյալ սխեմայի՝

• քիմիական  տարրի  նշանը…….
• կարգաթիվը…..
• միջուկի  լիցքը …..
• հարաբերական ատոմային զանգվածը՝ Ar
• ատոմի բաղադրությունը ….
• մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ)
• ո՞ր  պարբերության տարր  է …
• ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է …
• ատոմի էլեկտրոնային  թաղանթի կառուցվածքը՝ էլեկտրոնների  բաշխումը  ըստ էներգետիկ մակարդակների,էլեկտրոնային բանաձևը, նաև  քվանտային  բջիջներով
• մետաղ է,`թե ոչմետաղ

Ինչպիսի՞  պարզ  և   բարդ նյութերի օրինակներ  գիտեք, որոնց  բաղադրության  մեջ  առկա  են  այդ  տարրի ատոմներ`բերեք  տարբեր  տարրերի  հետ   առաջացրած   միացությունների  բանաձևերը

Ֆոսֆոր

• Քիմիական նշանը- P
• Կարգաթիվ-15
• Միջուկի  լիցքը-+15
• Հարաբերական ատոմային զանգվածը-Ar(P)=31
• Ատոմի բաղադրությունը-15p, 16n, 15e
• Մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ)-31
• Ո՞ր  պարբերության տարր  է-3-րդ
• Ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է-Խումբը՝ V, ենթախումբը՝ գլխավոր
• Ատոմի էլեկտրոնային  թաղանթի կառուցվածքը-1s²  2s² 2p⁶ 3s² 3p³
• Մետաղ է,`թե ոչ մետաղ-ոչ մետաղ

Նատրիում

• Քիմիական նշանը-Na
• Կարգաթիվ-1
• Միջուկի  լիցքը-+1
• Հարաբերական ատոմային զանգվածը-Ar(Na)=23
• Ատոմի բաղադրությունը-11p(պրոտոն), 12n(նետրոն), 11e(էլեկտրոն)
• Մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ)-23
• Ո՞ր  պարբերության տարր  է-3-րդ
• Ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է-Խումբը՝ I, ենթախումբը՝ գլխավոր
• Ատոմի էլեկտրոնային  թաղանթի կառուցվածքը-1s²2s²2p⁶3s¹
• Մետաղ է,`թե ոչ մետաղ-մետաղ է

Ջրածին 

• Քիմիական նշանը-H
• Կարգաթիվ-1
• Միջուկի  լիցքը-+1
• Հարաբերական ատոմային զանգվածը-Ar(H)=1
• Ատոմի բաղադրությունը- -6p, 6e
• Մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ) — 1
• Ո՞ր  պարբերության տարր  է-Առաջին
• Ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է-խումբը՝ I, ենթախումբը՝ գլխավոր
• Ատոմի էլեկտրոնային  թաղանթի կառուցվածքը-1s¹
• Մետաղ է,`թե ոչ մետաղ-ոչ մետաղ:․

Թթվածին

• քիմիական  տարրի  նշանը-Օ
• կարգաթիվը-8
• միջուկի  լիցքը- +8
• հարաբերական ատոմային զանգվածը՝ Ar-Ar(O)=16
• ատոմի բաղադրությունը-
• մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ) =16
• ո՞ր  պարբերության տարր  է=երկրորդ պարբերություն
• ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է-6րդ խումբ

Ազոտ

• քիմիական  տարրի  նշանը-N
• կարգաթիվը-7
• միջուկի  լիցքը-+7
• հարաբերական ատոմային զանգվածը՝ Ar-Ar(N)=14
• ատոմի բաղադրությունը- 
• մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ) -14
• ո՞ր  պարբերության տարր  է–2րդ պարբեություն
• ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է-5րդ խումբ 7րդ տարր

Ծծումբ

• քիմիական  տարրի  նշանը-S
• կարգաթիվ-16
• միջուկի  լիցքը-+16
• հարաբերական ատոմային զանգվածը՝ Ar-Ar(S)=32
• ատոմի բաղադրությունը ….
• մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ) -32
• ո՞ր  պարբերության տարր  է-3րդ պարբերություն
• ո՞ր  խմբի  և ենթախմբի տարր  է-6րդ խումբ

ԴՆԹ – ի մոլեկուլն իրենից ներկայացնում է երկու՝ մեկը մյուսի շուրջը ոլորված թելեր։ Որոնցից յուրանքաչյորը պոլիմեր է, որի մոնոմերներն են նուկլեոտիդները։Նուկլեոտիդը միացություն է կազմված երեք նյութից՝ ազոտական որոշակի տեսակի հիմքից, ածխաջրից և ֆոսֆորական թթվից։ ԴՆԹ – ի մոլեկուլն տարբերում է 4 տեսակ նուկլեոտիդներ, որոնցում ածխաջուրը և ֆոսֆորական թթուն միանման են, և դրանք իրարից տարբերվում են միայն ազոտական հիմքերով։ ԴՆԹ-ի երկու շղթների միացման մեջ կարևոր օրինաչափություն կա, մի շղթաթի նուկլեոտիդ: Այս զուգակցումներից յուրաքանչուրում զույգ նուկլեոտիդները կարծես իրար լրացնում են : ԴՆԹ-ի այսպիսի կառուցվածքը հայտնաբերել է ամերիկացի կեսնաբան Ջեյս Ուոթսոնը և անգլիացօ ֆիզիկոս Ֆրենսիս Քրիկը: Այստեղից էլ առաջանում է ՌՆԹ անվանումը:

ՌՆԹ – ն իր կառուցվածքով նման է ԴՆԹ – ի մեկ շղթային։ ՌՆԹ – ի նուկլեոտիդներումա ածխաջուրը ռիբոզն է։ Այստեղից էլ առաջանում է ՌՆԹ անվանումը: Բջջում կան ՌՆԹ – ի մի քանի տեսակներ։ Դրանք են՝ փոխադրող ՌՆԹ – ն, որոնք չափերով ամենափոքրն են և իրենց են կապում ամինաթթուները և փոխադրում սինթեզի վայրը։ Մյուսը տեղեկատվական ՌՆԹ – ներն են։ Դրանք ԴԹՆ – ից սպիտակուցի կառուցվածքային մասին տեղեկատվությունը փոխանցում են սպիտակուցի սինթեզի վայրը։ Մյուսն էլ ռիբոսոմային ՌՆԹ – ներն ունեն ամենամեծ մոլեկուլները և սպիտակուցի հետ միասին ձևավորում են ռիբոսոմներ։

Զինանշան
1920-ի հուլիսին ՀՀ կառավարությունը հաստատեց ակադեմիկոս Ա. Թամանյանի կազմած և նկարիչ Հ. Կոջոյանի գծած զինանաշանի գերբի նախագիծը Հայաստանի Հանրապետության պետական զինանշանի մասին օրենք ընդունվել է Հայաստանի Գերագույն Խորհրդի կողմից 1992թ. ապրիլի 19-ին:
Հայաստանի Հանրապետության զինանշանն է՝ կենտրոնում՝ վահանի վրա պատկերված են Արարատ լեռը՝ Նոյյան տապանով և պատմական Հայաստանի թագավորություններից չորսի՝ Բագրատունիների, Արշակունիների, Արտաշիսյանների, Ռուբինյանների զինանշանները։ Վահանը պահում են արծիվը (ձախից) և առյուծը (աջից), իսկ վահանից ներքև պատկերված են սուր, ճյուղ, հասկերի խուրձ, շղթա և ժապավեն։ Հայաստանի Հանրապետության զինանշանի հիմնական գույնն է ոսկեգույնը, պատմական Հայաստանի թագավորություններինը՝ վերևից ձախ՝ կարմիր, վերևից աջ՝ կապույտ, ներքևից ձախ՝ կապույտ, ներքևից աջ՝ կարմիր և կենտրոնում՝ վահանի վրա պատկերված Արարատ լեռը՝ նարնջագույն։ Նշված գույները խորհրդանշում են Հայաստանի Հանրապետության դրոշի գույները։

Դրոշ
1990-ի օգոստոսի 24-ին Գերագույն Խորհուրդն ընդունեց Հայաստանի Հանրապետության պետական դրոշի մասին օրենքը. իսկ 2006-ի հունիսի 15-ին Աժ-ն ընդունեց արդեն ՙՙՀայաստանի Հանրապետության դրոշի մասին՚՚ նոր օրենքը:
Կարմիր գույնը խորհրդանշում է Հայկական բարձրավանդակը, հայ ժողովրդի մշտական պայքարը հարատևման, քրիստոնեական հավատքի, Հայաստանի անկախության և ազատության համար։ Կապույտ գույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի ապրելու կամքը խաղաղ երկնքի ներքո։ Նարնջագույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի արարչական տաղանդը և աշխատասիրությունը։

Օրհներգ
«Մեր Հայրենիք» երգն ի սկզբանե օրհներգի կարգավիճակ չուներ: 1859-ի հունիսին Նալբանդյանը գրեց «Իտալացի աղջկա երգը», որը 1861-ին Կոմս Էմանուել կեղծանվամբ տպագրվեց Մոսկվայի հայկական «Հյուսիսափայլ» ամսագրում: Նալբանդյանը գովերգում է հայրենիքի ազատության համար մարտնչել պատրաստ իտալուհիներին’  նրանց որպես օրինակ բերելով սեփական հայրենակցուհիների համար:

1885-ի մարտի 15-ին թիֆլիսյան Արծրունի թատրոնում երգչախմբի կատարմամբ տեղի ունեցավ «Իտալացի աղջկա երգի» համաշխարհային պրեմիերան:
Թիֆլիսյան շնորհանդեսից հետո Կարա-Մուրզայի երգը հայտնի դարձավ հայկական համայնքներում: Շուտով, առաջին բառերից ելնելով, այն սկսում են կոչել «Մեր Հայրենիք»: 1918-ի օգոստոսի 1-ին երգին վիճակված էր դառնալ Առաջին, իսկ 1991-ի հուլիսի 1-ին՝ Երրորդ Հանրապետության օրհներգը:

Ընդունվել է 1991 թվականի հուլիսի 1-ին և հիմնված է Առաջին Հանրապետության օրհներգի վրա՝ տեքստի չնչին փոփոխություններով։
Հետագայում այն մշակել է նաև Բարսեղ Կանաչյանը։
«Հայաստանի Հանրապետության օրհներգի մասին» օրենքն Ազգային ժողովի կողմից ընդունվել է 2006 թվականի դեկտեմբերի 25-ին։

Սպիտակուցի բնափոխումը կամ դենատուրացիան երկրորդային, երրորդային կամ չորրորդային կառուցվածքի կորստի հետ կապված ցանկացած փոփոխությունն է, որը հանգեցնում է սպիտակուցի ակտիվության կամ ֆիզիկաքիմիական հատկությունների փոփոխությանը։ Որպես կանոն, սպիտակուցները օրգանիզմում բավականին կայուն են և հարմարված օրգանիզմի ներքին պայմաններին: Այս պայմանների կտրուկ փոփոխությունը բերում է սպիտակուցի բնափոխմանը։ Բնափոխման պատճառները կարող են լինել մեխանիկական, ֆիզիկական և քիմիական: Սպիտակուցի բնափոխումը կարող է լինել նաև ամբողջական կամ մասնակի, դարձելի և անդարձելի։ Անդարձելի բնափոխման ամենատարածված օրինակը ձվի սպիտակուցի բնափոխումն է բարձր ջերմաստիճանի ազդեցությամբ։ Թափանցիկ օվալբումին սպիտակուցը խտանում է, դառնում անլուծելի և անթափանց։ Բնափոխումը որոշ դեպքերում դարձելի է, ինչպես, օրինակ, ջրում լուծվող սպիտակուցների՝ ամոնիումի աղերով նստեցման և մաքրման մեջ կիրառման ժամանակ:

Իրավաբանական անձ է համարվում այն կազմակերպությունը, որը, որպես սեփականություն, ունի առանձնացված գույք և իր պարտավորությունների համար պատասխանատու է այդ գույքով, կարող է իր անունից ձեռք բերել ու իրականացնել գույքային և անձնական ոչ գույքային իրավունքներ, կրել պարտականություններ:

Բացի քրեական իրավունքից իրավաբանական անձը համարվում է իրավունքի սուբյեկտ։

Իրավաբանական անձը լինում է երկու տեսակի՝

• Ոչ առևտրային՝ շահույթ չհետապնդող (Հասարակական կազմակերպություններ, հիմնադրամներ և այլն)
• Առևտրային՝ շահույթ ստանալու համար ստեղծված (Սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերություններ, լիարժեք պատասխանատվությամբ ընկերություններ և այլն)

Իրավաբանական անձ անհրաժեշտ հատկանիշներն են։

1. Սեփականության իրավունքով ունի գույք.
2. Իր պարտավորությունների համար պատասխանատու է այդ գույքով.
3. Իր անունից ձեռք բերել ու իրականացնել գույքային և անձնական ոչ գույքային իրավունքներ, կրել պարտականություններ։

Ֆիզիկական անձ են հանդիսանում բոլոր մարդիկ։ Իրավունքի տեսանկյունից ֆիզիկական անձինք կարող են ունենալ մի քանի կարգավիճակ՝

1. Քաղաքացիություն ունեցող,
2. Քաղաքացիություն չունեցող,
3. Օտարերկրյա քաղաքացիներ,
4. Երկքաղաքացիներ։

Վարժ 24
ա)x²+y²=9
o²+3²=9
բ)(x-1)²+(y+2)²=4
(0-1)²+(-1+2)²=4
գ)(x+5)²+(y-3)²=25
դ)(x-1)²+y²=4
(0-1)+2²=4
ե)x²+(y+2)²=16
4²+(-2+2)²

Վարժ 25
ա)x²+y²=25
A(3;-4)C(0;5)
բ)(x-1)²+(y+3)²=9
B(1;0)E(0;1)

B(0;0)

Վարժ 26
ա)C(-7;-2) բ)B(-5;-3)
գ)A(-2;4), D(1;5)

Վարժ 28
ա)-4²+3²=25
(-4;3)
-4²+(-3)²=25
(-4;-3)
բ)3²+4²=25
(3;4)
3+(-4)²=25
(3;(-4))

Վարժ 29
ա)(3-3)²+(0-5)²=25
(3-8)²+(10-5)²=25
բ(-2-3)²+(5-5)²=25
(8-3)²+(5-5)²=25

Վարժ 30
ա)r₁=3 , 3²=9
x²+y²=9
բ)r₂=√2 √2²=√4
x²+y²=√4
գ)r₃=5/2 5/2²=25/4=5
x²+y²=5