Միջավայրի կենսածին գործոններ
Ցանկացած կենդանի օրգանիզմ մեկուսացված չէ մյուս օրգանիզմների և շրջակա միջավայրի ոչ կենսածին գործոնների ազդեցություններից։ Օրգանիզմների միջև էկոլոգիական փոխհարաբերությունները, որպես կանոն, ունեն բարդ բնույթ, կախված է բազմաթիվ գործոններից և տարբեր պայմաններում տարբեր կերպ են դրսևորվում։
Կենդանի օրգանիզմի միջև փոխհարաբերությունները և փոխազդեցությունները, ինչպես նաև նրանց ազդեցությունը գոյության պայմանների վրա իրենցից ներկայացնում են կենսածին գործոնների ամբողջություն։
Փոխազդող տեսակներից յուրաքանչյուրի վիճակը նկարագրելու համար օգտագործում են պայմանական նշաններ։ «0» նշանը ցույց է տալիս չեզոք փոխազդեցություններ, երբ մեկ տեսակը մյուսի ազդեցությունից որևէ փոփոխություն չի կրում։ Եթե փոխազդեցությունները օգտակար են, օգտագործվում է «+» նշանը, իսկ մեկ տեսակի վրա մյուս տեսակի կողմից բացասական ազդեցության դեպքում ՝ «-» նշանը։ Տեսակների միջև փոխազդեցությունների մեծ բազմազանությունը կարելի է բաժանել վեց հիմնական խմբերի ՝ չեզոքություն, կոմենսալիզմ, ամենսալիզմ, մրցակցություն, սիմբիոզ, գիշատչություն:
Օրգանիզմների միջև տեղի ունեցող փոխհարաբերությունները,չեզոքություն, մրցակցություն, սիմբիոզ
Կենսաերկրացենոզներում օրգանիզմների միասնական կյանքը ընթանում է փոխհարաբերությունների 6 հիմնական ձևերով.
- փոխշահավետ
- սիմբիոզ
- մուտուալիզմ
- օգտանեյտրալ /օգտակար / (կոմենսալիզմ)
- սննդի համար պայքար
- տարածության համար պայքար
- սեղանակցություն
- օգտավնասակար
- գիշատչություն
- մակաբուծություն
- կիսամակաբուծություն
- փոխվնասակար
- անտագոնիզմ
- մրցակցություն
- չեզոք վնասակար
- ամենսալիզմ
- նեյտրալ (նեյտրալիզմ)
Համակեցություն՝ տարբեր տեսակների (անհատների) համակեցության ձև, երբ երկու օրգանիզմներ (սիմբիոտներ) անմիջական փոխազդեցության մեջ են մանում արտաքին միջավայրի հետ և վերջինիս հետ հարաբերությունների կարգավորումը իրականացնում համատեղ ջանքերով: Տերմինն առաջարկել է գերմանացի բուսաբան Ա. դը Բարին 1879 թ. քարաքոսների համար:
Պարտավորված սիմբիոզ՝ սիմբիոզի համակեցության այն ձևն է, երբ հարաբերությունների մեջ գտնվող առանձնյակները կենսաբանորեն չեն կարող գոյատևել առանց միմյանց և պարտավորված մտնում են փոխօգտակար հարաբերությունների մեջ: Վառ օրինակներից է սնկերի և քարաքոսների միջև հարաբերությունների շղթան:
Արփինե Խաչատրյանի բլոգ 